מלכים
א
פון ארטאדאקסיש
חסידיש יידיש בביל
קאפירייט
( C ) 5102
אמנים למען ישראל. אלע רעכט רעזערווירט
מלכא1
1 און דער
מלך דָּוִד איז געוואָרן זקן און בוא אין ימים,
און מע האָט אים כסה מיט בּגדים, אָבער אים
פלעגט נישט חמם ווערן. 2 האָבּן זײַנע עבדים
צו אים אמר: זאָל מען בקש פאַר אֲדֹנִי המלך
אַ נַעֲרָה אַ בתוּלָה, און זי וועט עמד פאַר
המלך, און וועט אים זיין א סֹכֶנֶת [סכן]; און
זי וועט שכב אין דײַן חֵיק, און עס וועט חמם
זיין אֲדֹנִי המלך. 3 און זיי האָבּן בקש א נַעֲרָה
יָפָה אין כּל גְּבוּל ישראל, און זיי האָבּן
מצא אַבישַג פון שונֵם און האָבּן זי געבראַכט
צום מלך. 4 און די מיידל איז געווען יָפָה עַד
מְאֹד; און זי איז געווען דעם מלך א סֹכֶנֶת
[סכן], און האָט אים שרת; אָבער דער מלך האָט
זי נישט ידע. 5 און אַדוֹנִיָה בּן חַגיתן האָט
זיך נשׂא, אַזוי צו אמר: איך וועל ווערן מלך.
און ער האָט זיך עשׂה מרכּבה און פרשים, און
05 אִיש וואָס זײַנען רוץ אים פאַרויס. 6 וואָרעם
אָבִיו האָט אים אין זיין לעבטאָג נישט עצב,
אַזוי צו אמר: מַדיּעַ עשׂה אַזוי? און ער איז
אויך געווען טוֹב תֹּאַר מְאֹד. און ער איז
ילד [זען "ילד" ישעיהו 41:7] געוואָרן נאָך אַבשָלומען. 7 און
ער האָט געהאַט דברים מיט יוֹאָב בּן צרויָהן,
און מיט אביתר דעם כהן, און זיי האָבּן עזר
אַדוֹנִיָהן. 8 אָבער צָדוֹק דער כהן, און בנָיָהו
בּן יהוֹיָדָען און נתן דער נביא, און שִמְעִי,
און רֵעִי, און די גִבורים וואָס בּײַ דָּוִדן,
זײַנען נישט געווען מיט אדוֹנִיָהון. 9 און
אַדוֹנִיָהו האָט זבח צֹאן און בּקר און מְרִיא
בּײַ אֶבֶן הזוֹחֶלֶת וואָס אֵצֶל [זען "אֵצֶל" משלי 03:8] עין-רוֹגֵל, און ער האָט קרא כּל
זײַנע אחים [זען "אחים" תהלים
(22)32-(61)71:22, http://www.youtube.com/watch?v=6Xnhzw_A9fU
, זען אויך ישעיהו 5:35; זכריה
01:21; משיח בּן דָּוִד דקרוּ חי אויפן בוים, שמואל
ב 41:81], דעם בּני המלך, און
כּל אנשי יהודה, עבדים פון המלך. 01 אָבער נתן
דעם נביא, און בנָיָהון, און די גִבורים, און
אָחִיו שלֹמֹהן, האָט ער נישט קרא. 11 האָט נתן
אמר צו בַּת-שֶבען אֵם שלֹמֹה, אַזוי צו אמר:
האָסטו נישט שמע [זען "שמע"
ישעיהו 21:35-51:25] אַז אַדוֹנִיָהו
בּן חַגיתן איז געוואָרן מלך, און אֲדֹנֵינוּ
דָּוִד ידע [זען "ידע" דניאל
52:9; ישעיהו 3:35] נישט? 21 און
אַצונד, הלך! לאמיך נָא דיר יעץ [זען ישעיהו 5:9 יוֹעֵץ] עֵצָה, און מלט דײַן נפש און דאָס
נפש פון שלֹמֹהן בְּנֵךְ. 31 הלך! און בוא צום
מלך דָּוִד, און זאָלסט אמר צו אים: האָסטו,
אֲדֹנִי המלך, נישט שבע [זען
"שבע," תהלים 4:011, זען דברי הימים א 71:12] דײַן אָמָה, אַזוי צו אמר: כּי
שלֹמֹה בְּנֵךְ זאָל מלך נאָך מיר, און ער זאָל
ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה
31-11:6] אויף מיין כִּסֵּא
[זען התג' 11:02]? הײַנט מַדּוּעַ איז אַדוֹנִיָהו
געוואָרן מלך? 41 הנה! ווי דו דבר נאָך דאָרטן
מיטן המלך, אַזוי וועל איך בוא [זען "בוא" בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
מלאכי 1:3; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] נאָך דיר, און וועל מלא דײַנע דברים.
51 איז בַּת-שבע בוא צום מלך אין חדר. און דער
מלך איז געווען זקן מְאֹד, און אבישַג פון שונֵם
האָט שרת דעם מלך. 61 און בַּת-שבע האָט זיך קדד
און זיך שחה למלך. האָט דער מלך אמר: וואָס איז
דיר? 71 האָט זי צו אים אמר: אֲדֹנִי, דו האָסט
שבע [זען "שבע," תהלים 4:011,
זען דברי הימים א 71:12] צו
דײַן אָמָה בּײַ ה' אֱלֹקֶיךָ: כּי שלֹמֹה בְּנֵךְ
זאָל מלך נאָך מיר, און ער זאָל ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אויף מיין כִּסֵּא. 81 און אַצונד
הנה! אַדוֹנִיָה איז געוואָרן מלך, און אַצונד,
אֲדֹנִי המלך, ווייסטו [ידע] נישט. 91 און ער
האָט זבח שוֹר און מְרִיא און צֹאן אַ סך, און
ער האָט קרא כּל בּני המלך, און אביתר דעם כהן,
און יוֹאָב שׂר הצבא; אָבער דײַן עֶבֶד שלֹמֹהן
האָט ער נישט קרא. 02 און דו אֲדֹנִי המלך, אויף
דיר זײַנען די אויגן פון כּל ישראל, זיי צו
נגד, ווער זאָל ישב [זען "ישב"
הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אויף
דעם כִּסֵּא [זען התג' 11:02] אֲדֹנִי המלך נאָך אים. 12 וואָרעם
עס וועט זיין, ווי אֲדֹנִי המלך שכב זיך מיט
זײַנע אבֹת, אַזוי וועל איך און בּני שלֹמֹה
זיין חַטָּאִים. 22 און הנה! ווי זי דבר נאָך
מיטן המלך, אַזוי איז נתן דער נביא בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9]. 32 האָט
מען נגד דעם מלך, אַזוי צו אמר: הנה! נתן דער
נביא איז דאָ. און ער איז בוא פאַר דעם מלך,
און האָט זיך שחה למלך אויף זיין פנים צו ארצה.
און נתן האָט אמר: אֲדֹנִי המלך, האָסט דו אמר:
אַדוֹנִיָהו זאָל מלך נאָך מיר, און ער זאָל
ישב אויף מיין כִּסֵּא [זען
התג' 11:02]? 52 וואָרעם ער האָט
הַיּוֹם ירד, און האָט זבח שוֹר און מְרִיא
און צֹאן אַ סך, און ער האָט קרא כּל בּני המלך,
און די שׂרי הצבא, און אביתר דעם כהן, און אָט
אכל זיי און שתה מיט אים, און אמר: יְחִי המלך
אַדוֹנִיָהו! 62 אָבער מיך, מיך דײַן עֶבֶד,
און צָדוֹק דעם כהן, און בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען,
און דײַן עֶבֶד שלֹמֹהן, האָט ער נישט קרא.
72 צי איז די דאָזיקע זאַך געשען פון אֲדֹנִי
המלך, און האָסט נישט הוֹדַעְתָּ [ידע] דײַן
עֶבֶד, ווער עס זאָל ישב אויף דעם כִּסֵּא [זען התג' 11:02] אֲדֹנִי המלך נאָך אים? 82 האָט ענה דער
מלך דָּוִד און האָט אמר: קרא! צו מיר בַּת-שֶבען.
און זי איז בוא פארן המלך און האָט זיך עמד
פארן מלך. 92 און דער מלך האָט שבע [זען "שבע," תהלים 4:011, זען דברי הימים
א 71:12] און אמר: אַזוי ווי
חַי ה', וואָס האָט פדה מיין נפש [זען "נפש" פון משיח ישעיהו 01:35] פון כּל צרה, 03 אַז אַזוי ווי איך
האָבּ דיר שבע בּײַ ה' אלֹקֵי ישראל, אַזוי
צו אמר: כּי בְּנֵךְ שלֹמֹה זאָל מלך נאָך מיר,
און הוּא ישב על מיין כִּסְא [זען התג' 11:02] תּחת
[זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ;
זען ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו] מיר, כּי אַזוי וועל איך עשׂה היום הזה!
13 האָט בַּת-שבע זיך קדד מיטן פנים צו אֶרֶץ,
און זיך שחה צום מלך, און האָט אמר: יְחִי אֲדֹנִי
המלך דָּוִד לעולם [זען תהלים
5:12; ישעיהו 01:35]! 23 און דער
מלך דָּוִד האָט אמר: קרא מיר צָדוֹק דעם כהן,
און נתן דעם נביא, און בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען.
זײַנען זיי בוא פארן המלך, 33 און דער מלך האָט
צו זיי אמר: לקח מיט אײַך די עבדים פון אֲדֹנֵיכֶם,
און רכב בּני שלֹמֹהן אויף מיין פּרדּה, און
איר זאָלט אים ירד צום גיחון. 43 און זאָל צָדוֹק
דער כהן און נתן דער נביא אים דאָרטן משח פאַר
מלך עַל ישראל. און איר זאָלט תקע אין שופר,
און אמר: יְחִי המלך שלֹמֹה! 53 און איר זאָלט
עלה נאָך אים, און ער זאָל בוא [זען "בוא" בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; מלאכי
1:3; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] און
זיך ישב אויף מיין כִּסֵּא, און ער זאָל מלך
תּחת מיר, וואָרעם אים האָבּ איך צוה פאַר נָגִיד
עַל ישראל און איבּער יהודה. 63 האָט בנָיָהו
בּן יהוֹיָדָען ענה דעם מלך און האָט אמר: אמֵן!
אַזוי זאָל אמר ה' אלוקֵי אֲדֹנִי המלך! 73 אַזוי
ווי ה' איז געווען מיט אֲדֹנִי המלך, אַזוי
זאָל ער זיין מיט שלֹמֹהן, און ער זאָל גדל
זיין כִּסֵּא נאָך מער פון דעם כִּסֵּא אֲדֹנִי
המלך דָּוִד. 83 און צָדוֹק דער כהן, און נתן
דער נביא, און בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען, און
די כרֵתים און די פלֵתים, האָבּן ירד, און זיי
האָבּן רכב שלֹמֹהן אויף דער פּרדּה פון המלך
דָּוִד, און האָבּן אים הלך צו גיחון. 93 און
צָדוֹק דער כהן האָט לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6; 31:11] דעם קֶרֶן הַשֶמֶן פון אֹהֶל,
און ער האָט משח שלֹמֹהן; און זיי האָבּן תקע
אין שופר, און דאָס כּל הָעָם האָט אמר: יְחִי
המלך שלֹמֹה! 04 און דאָס כּל הָעָם איז עלה
נאָך אים, און הָעָם האָט חלל אויף חללים, און
זיך שׂמח א שׂמחה גדוֹלה, און די אֶרֶץ האָט
זיך בקע פון זייער ליאַרעם. 14 און אַדוֹנִיָהו
און כּל הקּרֻאים וואָס מיט אים האָבּן דאָס
שמע [זען "שמע" בראשית 81:22;
ישעיהו 51:25; דברים 51:81], ווען
זיי האָבּן כלה צו אכל. און ווי יוֹאָב האָט
שמע דעם קוֹל פון שופר, אַזוי האָט ער אמר: מַדּוּעַ
קוֹל הקִּריָה הוֹמָה [המה]? 24 ווי ער דבר נאָך,
און הנה יונָתן בּן אביתר דעם כהן בוא. האָט
אַדוֹנִיָהו אמר: בוא! וואָרעם אִיש חיל ביסטו,
און וועסטו טוֹב תבשׂר [בשׂר]. 34 האָט ענה יונָתן
און אמר צו אדוֹנִיָהון: אמנם, אֲדֹנֵינוּ
המלך דָּוִד האָט המליך [מלך] שלֹמֹהן. 44 און
דער מלך האָט שלח [זען "שלח"
מלאכי 1:3] מיט אים צָדוֹק
דעם כהן, און נתן דעם נביא, און בנָיָהו בּן
יהוֹיָדָען, און די כרֵתים און די פלֵתים, און
זיי האָבּן אים רכב אויף דער פּרדּה פון המלך.
54 און צָדוֹק דער כהן און נתן דער נביא האָבּן
אים משח פאַר מלך בּײַם גיחון, און זיי זײַנען
עלה פון דאָרטן שׂמֵחים, און די עִיר האָט הום;
דאָס איז דער ליאַרעם וואָס איר האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25]. 64 און שלֹמֹה האָט זיך אויך ישב
אויפן כִּסֵּא המלוכה.
74 און
אויך זײַנען די עבדים פון המלך בוא צו ברך אֲדֹנֵינוּ
המלך דָּוִד, אַזוי צו אמר: זאָל אֱלֹקֶיךָ
יטב שֵם שלֹמֹה נאָך מער פון דײַן שֵם, און
גדל זיין כִּסֵּא נאָך מער פון דײַן כִּסֵּא.
און שחה המלך על המשכּב. 84 און אויך האָט דער
מלך אַזוי אמר: ברך ה' אלֹקֵי ישראל, וואָס האָט
הַיּוֹם נתן [זען ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] ווער זאָל
ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה
31-11:6] אויף מיין כִּסֵּא
[זען התג' 11:02], און מײַנע אויגן ראה עס. 94 האָבּן
כּל הקּרֻאים וואָס בּײַ אדוֹנִיָהון חרד
און זיי זײַנען קום, און הלך איטלעכער אויף
זיין דֶּרֶךְ [זען "דֶּרֶךְ"
ישעיהו 6:35]. 05 און אַדוֹנִיָהו
האָט ירא [זען לוקס 04:32] געהאַט פאַר שלֹמֹהן, און ער איז
קום, און איז הלך און האָט זיך חזק אָן די הערנער
פון מִזְבֵחַ. 15 איז נגד געוואָרן שלֹמֹהן,
אַזוי צו אמר: הנה, אַדוֹנִיָהו האָט ירא פאַר
המלך שלֹמֹה, און הנה האָט ער זיך אחז אן די
הערנער פון מִזְבֵחַ, אַזוי צו אמר: זאָל מיר
המלך שלֹמֹה הַיּוֹם שבע, אויבּ ער וועט מות
זיין עֶבֶד מיטן חֶרֶב. 25 האָט שלֹמֹה אמר:
אויבּ ער וועט זיין א בּן חיל, וועט אַ האָר
פון אים נישט נפל צו ארצה; אויבּ אָבער רָעָה
וועט מצא ווערן אין אים, וועט ער מות. 35 און
המלך שלֹמֹה האָט שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3], און מע האָט
אים ירד פון מִזְבֵחַ; און ער איז בוא און האָט
זיך שחה צום מלך שלֹמֹה, און שלֹמֹה האָט צו
אים אמר: הלך! אהיים.
מלכא2
1 און די
יְמֵי דָּוִדן האָבּן קרב צו מות, און ער האָט
צוה בְּנוֹ שלֹמֹהן, אַזוי צו אמר: 2 איך הלך
אין דעם דֶּרֶךְ כּל הָאָרֶץ, זאָלסטו זיך
חזק און זיין אן אִיש. 3 און זאָלסט זיין שומר
איבּער די משמרת פון ה' אֱלֹקֶיךָ, צו הלך אין
זײַנע דרכים, צו זיין שומר איבּער זײַנע חוקים
און זײַנע מצות און זײַנע משפט און זײַנע עדות
[עֵדָה], אַזוי ווי עס שטייט כתב אין תורת-משה,
כדי זאָלסט שׂכל אין כּל וואָס דו וועסט עשׂה
[זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] און כּל וואָס דו וועסט
אהין זיך פנה; 4 כדי ה' זאָל מקיים [קום] זיין
זיין דבר וואָס ער האָט דבר וועגן מיר, אַזוי
צו אמר: אויבּ דײַנע בָּנִים וועלן שמר זייער
דֶּרֶךְ צו הלך פאַר מיר מיט אמת, מיט זייער
כּל לֵב און מיט זייער כּל נפש צו אמר: וועט
דיר נישט כרת [זען "כרת" דניאל
62:9] ווערן אן אִיש מֵעַל
כִּסֵּא ישראל. 5 און אויך ווייסטו [ידע] וואָס
יוֹאָב בּן צרויָהן האָט מיר עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] וואָס ער האָט עשׂה צו
די 2 שׂרי צבאוֹת פון ישראל, צו אַבנר בּן נֵרן,
און צו עַמָשא בּן יֶתרן, ווי ער האָט זיי הרג,
און שום דמי מלחמה אין שלום, און נתן דמי מלחמה
אויף זיין חֲגֹרָה [גארטל] וואָס אויף זײַנע
לענדן, און אויף זײַנע נַעַל וואָס אויף זײַנע
רגלים [זען תהלים 71:22]. 6 דעריבער זאָלסטו עשׂה לויט דײַן
חכמה, און זאָלסט נישט לאָזן זײַנע שֵׂיבָה
[גראָע האָר] ירד אין שלום אין שְאֹל [זען דניאל 2:21; ישעיה 42:66]. 7 און מיט בּני-בַרזִלַי דעם גלעדער
זאָלסטו עשׂה חֶסֶד, און זיי זאָלן זיין פון
די וואָס אכל בּײַ דײַן טיש, וואָרעם זיי האָבּן
זיך אויך קרב צו מיר, ווען איך בין ברח פון אַבשָלומען
אחִיךָ. 8 און הנה דאָ איז בּײַ דיר שִמְעִי
בּן גֵראָן, דער בנימינער פון בחורים, וואָס
האָט מיך קלל מיט מרץ קללה אין דעם יוֹם וואָס
איך בין הלך קיין מַחנַיִם; און ער האָט ירד
מיר אנטקעגן בּײַם ירדן, און איך האָבּ אים
שבע [זען "שבע," תהלים 4:011,
זען דברי הימים א 71:12] בּײַ
ה', אַזוי צו אמר: איך וועל דיך נישט מות מיטן
חֶרֶב. 9 און אַצונד, זאָלסט אים נישט נִקָּה,
וואָרעם אִיש חכם ביסטו, און וועסט ידע וואָס
דו זאָלסט עשׂה מיט אים; און זאָלסט ירד זײַנע
שֵׂיבָה [גראע האר] מיט דָּם אין שאוֹל [זען דניאל 2:2; ישעיה 42:66]. 01 און דָּוִד האָט זיך שכב מיט
זײַנע אבות, און ער איז קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] געוואָרן אין עִיר דָּוִד. 11 און
די טעג וואָס דָּוִד האָט געקיניגט [מלך] איבּער
ישראל זיינען געווען 04 שָנָה. אין חברון האָט
ער מלך 7 שָנָה, און אין ירושלים האָט ער געקיניגט
[מלך] 33 שָנָה. 21 און שלֹמֹה איז ישב אויף דעם
כִּסֵּא דָּוִד אָבִיו, און זיין מלוכה האָט
זיך כון מְאֹד. 31 און אַדוֹנִיָהו בּן חַגיתן
איז בוא צו בַּת-שֶבען אֵם שלֹמֹה. האָט זי
צו אים אמר: איז דײַן בוא [זען "בוא" בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; מלאכי
1:3; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] אין
שלוֹם? האָט ער אמר: אין שלוֹם. 41 און ער האָט
אמר: איך האָבּ א דבר צו דיר. האָט זי אמר: דבר!
האָט ער אמר: דו ידע [זען
"ידע" דניאל 52:9; ישעיהו 3:35] אַז די מלוכה האָט מיר געקומט, און אויף
מיר האָבּן כּל ישראל שום זייער פנים, צו ווערן
מלך. אָבער די מלוכה האָט זיך סבב און היה צו
אָחי, ווײַל זי איז אים באַשערט געווען פון
ה'. 61 און אַצונד שאל איך פון דיר שאֵלָה אחת:
זאָלסט נישט שוב מיין פנים. האָט זי צו אים
אמר: דבר! 71 האָט ער אמר: אמר! נָא צו שלֹמֹה
כּי ער וועט נישט שוב דײַן פנים: ער זאָל מיר
נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7;
9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אבישַג פון
שונֵם פאַר אַן אִשָּה. 81 האָט בַּת-שבע אמר:
טוֹב, איך וועל דבר [זען "דבר"
ישעיהו 41-01:7] פון דײַנעט
וועגן צום מלך. 91 און בַּת-שבע איז בוא צום מלך
שלֹמֹה, צו דבר צו אים פון אדוֹנִיָהוס וועגן,
און דער מלך איז קום איר אנטקעגן, און ער האָט
זיך צו איר שחה, און האָט זיך ישב אויף זיין
כִּסֵּא, און שום א כִּסֵּא פאַר דעם אֵם המלך,
און זי האָט זיך ישב אויף זיין ימין. 02 און זי
האָט אמר: שאלה אחת קטנה איך שאל פון דיר: זאָלסט
נישט שוב מיין פנים. האָט המלך צו איר אמר: שאל!
אִמִּי, וואָרעם איך וועל נישט שוב דײַן פנים.
12 האָט זי אמר: זאָל אבישַג פון שונֵם געגעבן
[נתן] ווערן צו אָחִיךָ אַדוֹנִיָהון פאַר
אַן אִשָּה. 22 האָט ענה דער מלך שלֹמֹה און
אמר צו אִמּוֹ: און לָמָּה שאל אַבישַג פון
שונֵם פאַר אדוֹנִיָהון? שאל פאַר אים אויך
די מלוכה, ווײַל ער איז מיין אָחִי הגּדוֹל!
פאַר אים, פאַר אביתר דעם כהן, און פאַר יוֹאָב
בּן צרויָהן. 32 און דער מלך שלֹמֹה האָט שבע
[זען "שבע," תהלים 4:011, זען
דברי הימים א 71:12] בּײַ ה',
אַזוי צו אמר: זאָל מיר ה' עשׂה אַזוי און יסף,
אַז אום זיין נפש האָט אַדוֹנִיָהו דבר דאָס
דאָזיקע דבר! 42 און אַצונד, חי ה', וואָס האָט
מיך כון, און האָט מיך ישב אויף כִּסֵּא דָּוִד
אָבִי, און וואָס האָט מיר עשׂה א בּית אַזוי
ווי ער האָט דבר, אַז הַיּוֹם מוז אַדוֹנִיָהו
מות ווערן! 52 און דער מלך שלֹמֹה האָט שלח דורך
דער יָד פון בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען; און ער
איז פגע אויף אים, און ער איז מות. 62 און צו אביתר
דעם כהן האָט דער מלך אמר: הלך! קיין ענָתות
צו דײַנע שָׂדֵה, וואָרעם אִיש מָוֶת ביסטו
ווערט, אָבער היום הזה וועל איך דיך נישט מות,
ווײַל דו האָסט נשׂא [זען
"נשׂא" ישעיהו 31:25; 21,4:35] דעם
אָרון אֲדֹנָי ה' פון אָבִי דָּוִדן, און ווײַל
דו האָסט זיך ענה אין כּל וואָס אָבִי האָט
זיך ענה. 72 און שלֹמֹה האָט גרש אביתרן פון
צו זיין א כהן צו ה'; כדי עס זאָל מלא ווערן דאָס
דבר-ה' וואָס ער האָט דבר אויף בּית עלי אין
שילו [זען שמואל א 63-43:2]. 82 און ווי די שְמֻעָה איז בוא
צו יוֹאָבן וואָרום יוֹאָב האָט זיך נטה נאָך
אַדוֹנִיָהן, הגם נאָך אַבשָלומען האָט ער
זיך נישט נטה; און איז יוֹאָב נוס צום אֹהֶל
ה', און האָט זיך חזק אָן די הערנער פון מִזְבֵחַ.
92 איז נגד געוואָרן דעם מלך שלֹמֹה, אַז יוֹאָב
איז נוס צו דעם אֹהֶל ה', און הנה איז ער אֵצֶל
[זען "אֵצֶל" משלי 03:8; 4:03] מִזְבֵחַ. און שלֹמֹה האָט שלח
בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען, אַזוי צו אמר: הלך!
פגע [זען "פגע" ישעיהו 6:35]! אויף אים. 03 איז בנָיָהו בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] צו דעם
אֹהֶל ה', און ער האָט צו אים אמר: אַזוי האָט
אמר דער מלך: יצא! האָט ער אמר: לֹא, נײַערט דאָ
וועל איך מות. האָט בנָיָהו געבראַכט דעם מלך
דבר, אַזוי צו אמר: אַזוי האָט דבר יוֹאָב, און
אַזוי האָט ער מיר ענה. 13 האָט דער מלך צו אים
אמר: עשׂה אַזוי ווי ער האָט דבר, און פגע [זען "פגע" ישעיהו 6:35] אויף אים; און זאָלסט אים קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35], און סור דאָס דְּמֵי חִנָּם וואָס
יוֹאָב האָט שפך, פון מיר און פון מיין בּית
אָבִיךָ. 23 און זאָל ה' שוב זיין דָּם אויף זיין
קאָפּ, פאַר וואָס ער איז פגע אויף 2 אנשים צדקים
און טֹבים פון אים, און האָט זיי הרג מיטן חֶרֶב,
און אָבִי דָּוִד האָט נישט ידע: אַבנר בּן
נֵרן, דעם שׂר צבא ישראל, און עַמָשא בּן יֶתרן,
דעם שׂר צבא יהודה. 33 און זייער דָּם זאָל זיך
שוב אויפן קאָפּ פון יוֹאבן, און אויפן קאָפּ
פון זיין זֶרַע לעוֹלָם; און צו דָּוִדן און
צו זיין זֶרַע, און צו זיין בּית און צו זיין
כִּסֵּא, זאָל זיין שלוֹם עַד עוֹלָם פון ה'.
43 איז עלה בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען, און ער איז
פגע [זען "פגע" ישעיהו 6:35] אויף אים, און האָט אים מות. און
ער איז קבר [זען משיח קבר,
ישעיהו 9:35] געוואָרן [לעבן]
זיין היים אין מדבר. 53 און דער מלך האָט נתן
בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען אויף זיין תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען
ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו] איבערן
צָבא; און צָדוֹק דעם כהן האָט דער מלך נתן
אויף תּחת פון אביתר. 63 און דער מלך האָט שלח
און האָט קרא שִמְעִין, און האָט צו אים אמר:
בנה דיר א בּית אין ירושלים, און זאָלסט דאָרטן
ישב, און זאָלסט פון דאָרטן נישט יצא אין אנה
וְאנה. 73 און עס וועט זיין, אין דעם יוֹם וואָס
דו יצא, און וועסט עבר דעם נָחַל קִדרון, ידע
זאָלסטו ידע זיין, אַז מות וועסטו מות; דײַן
דָּם וועט זיין אויף דײַן קאָפּ. 83 האָט שִמְעִי
אמר צום מלך: טוֹב איז דאָס דבר; אַזוי ווי אֲדֹנִי
המלך האָט דבר, אַזוי וועט דײַן עֶבֶד עשׂה.
און שִמְעִי איז ישב אין ירושלים ימים רבּים.
93 אָבער עס איז געווען צום סָוף פון 3 שָנָה,
זײַנען 2 עבדים פון שִמְעִין ברח צו אָכיש בּן
מעכהן, מלך גַת, און מע האָט נגד שִמְעִין, אַזוי
צו אמר: הנה, דײַנע עבדים זײַנען אין גַת. 04
איז קום שִמְעִי און האָט חבש זיין חֲמוֹר
[זען "חֲמוֹר" פון משיח, זכריה
9:9], און איז הלך קיין גַת
צו אָכישן צו בקש זײַנע עבדים. און שִמְעִי
איז הלך און האָט געבראַכט זײַנע עבדים פון
גַת. 14 איז נגד געוואָרן שלֹמֹהן, אַז שִמְעִי
איז הלך פון ירושלים קיין גַת, און האָט זיך
שוב. 24 און דער מלך האָט שלח און האָט קרא שִמְעִין,
און האָט צו אים אמר: האָבּ איך דיך נישט שבע
[זען "שבע" תהלים 4,1:011 כְּהֻנָּה
פון משיח האדוֹן; מלאכי 1:3; ישעיהו 01:35] בּײַ ה', און דיך עוד, אַזוי צו
אמר: אין דעם יוֹם וואָס דו יצא, און וועסט הלך
אנה ואנה, ידע זאָלסטו ידע, אַז מות וועסטו
מות? און דו האָסט צו מיר אמר: טוֹב איז דאָס
דבר; איך שמע. 34 הײַנט מַדּוּעַ האָסטו נישט
שוֹמר די שבועה פון ה', און דעם מצוה וואָס איך
האָבּ דיר צוה? 44 אויך האָט דער מלך אמר צו שִמְעִין:
דו ידע [זען "ידע" דניאל 52:9;
ישעיהו 3:35] כּל דאָס רָעָה
וואָס דײַן לֵב ידע אַז דו עשׂה צו אָבִי דָּוִדן;
דעריבער זאָל ה' שוב דײַן רָעָה אויף דײַן קאָפּ;
54 און דער מלך שלֹמֹה זאָל זיין ברך, און דער
כִּסֵּא פון דָּוִד זאָל זיין נכוֹן [כון] פאַר
ה' עַד עוֹלָם. 64 און דער מלך האָט צוה בנָיָהו
בּן יהוֹיָדָען, און ער איז יצא, און איז פגע
[זען "פגע" ישעיהו 6:35] אויף אים, און ער איז מות. און די
מלוכה איז געווען כון אין דער יָד פון שלֹמֹהן.
מלכא3
1 און שלֹמֹה
האָט זיך מתחתן (חתן) געווען מיט פרעה מלך מצרים,
און ער האָט לקח [זען "לקח"
ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6; 31:11] בַּת פַרעֹה, און האָט זי געבראַכט אין
עִיר דָּוִד, בּיז ער האָט כלה צו בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] זיין בּית, און דאָס בּית ה', און
די חוֹמַה פון ירושלים רונד ארום. 2 אָבער הָעָם
האָט זבח אויף די בָמות (בָּמָה), וואָרעם בּית
צו שֵם ה' איז נישט בנה [זען
"בנה" דניאל 52:9] געווען בּיז
יענע טעג. 3 און שלֹמֹה האָט אהבה געהאַט ה',
צו הלך אין די חוּקּוֹת פון אָבִיו דָּוִדן;
אָבער ער האָט זבח און קטר אויף די בָּמות [זען מלכב 4:41]. 4 און דער מלך איז הלך קיין גבעון דאָרטן
צו זבח, וואָרעם דאָרטן איז געווען די בָּמָה
הגדולה. 0001 עוֹלָה פלעגט שלֹמֹה עלה אויף יענעם
מִזְבֵחַ. 5 אין גבעון האָט זיך ה' באוויזן צו
שלֹמֹהן אין א חָלום הַלָיְלָה, און אלוקים
האָט אמר: שאל וואָס איך זאָל דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי
9-7:2]. 6 האָט שלֹמֹה אמר: דו
האָסט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] מיט דײַן
עֶבֶד, אָבִי דָּוִדן, חֶסֶד גדוֹל, אַזוי ווי
ער איז הלך פאַר דיר מיט אמת און מיט צדקה און
מיט ישרה פון לֵב קעגן דיר; און האָסט אים שוֹמר
דעם דאָזיקן חֶסֶד גדוֹל, און האָסט אים נתן
[זען ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי
9-7:2] בּן [דָּוִד] וואָס ישב
[זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה
31-11:6] אויף זיין כִּסֵּא
אַזוי ווי היום הזה. 7 און אַצונד, ה' אלֹקָי,
דו האָסט געמאכט דײַן עֶבֶד מלך תּחת אָבִי
דָּוִדן, און איך בין א נער קָטֹן, איך ידע [זען "ידע" דניאל 52:9; ישעיהו 3:35] נישט וווּ יצא און וווּ בוא. 8 און
דײַן עֶבֶד איז אין מיטן פון דײַן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי] וואָס דו
האָסט בחר, אַן עם רָב וואָס קען נישט נמנה
(מנה) און נישט יסֵפֶר (סֵפֶר) ווערן פון רֹב.
9 דעריבער זאָלסטו נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] דײַן עֶבֶד אַ לֵב שֹׁמֵעַ, צו שפט דײַן
עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי], צו בין צווישן טוֹב און רָע, וואָרעם
ווער יכל צו שפט דאָס דאָזיקע עם הכּבד דײַנס?
01 און די זאַך איז יטב אין די אויגן פון אֲדֹנָי,
וואָס שלֹמֹה האָט שאל די דאָזיקע זאַך. 11 און
אלוקים האָט צו אים אמר: ווײַל דו האָסט שאל
די דאָזיקע זאַך, און נישט דו האָסט דיר שאל
ימים רבּים, און נישט דו האָסט דיר שאל עשירות,
און נישט דו האָסט שאל דאָס נפש פון דײַנע פײַנט,
נײַערט האָסט דיר שאל בין צו שמע משפט, 21 הנה
האָבּ איך עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] לויט
דײַן דבר: הנה, איך האָבּ דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] א לֵב חָכָם און נבוֹן, אַז אַזאַ
ווי דו איז נישט געווען פאַר דיר, און נאָך
דיר וועט נישט קום [זען "קום"
במדבר 71:42; הושע 2:6] אַזאַ
ווי דו. 31 און אויך וואָס דו האָסט נישט שאל
האָבּ איך דיר נתן, אי עושר אי כבוד אלע דײַנע
טעג, אַז קיינער אַזאַ ווי דו איז נישט געווען
צווישן די מלכים. 41 און אויבּ דו וועסט הלך
אין מײַנע דרכים לִשמֹר מײַנע חֻקּות און מײַנע
מצות אַזוי ווי אָבִיךָ דָּוִד איז הלך, וועל
איך ארך דײַנע טעג [זען ישעיהו
01:35]. 51 האָט זיך יקץ [זען "יקץ" דניאל 2:21] שלֹמֹה, און הנה עס איז א חָלום! און
ער איז בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] קיין ירושלים, און האָט זיך עמד פאַר
דעם אָרון בְּרִית אֲדֹנָי, און ער האָט עלה
עֹלוֹת [עוֹלָה], און עשׂה שלמים, און עשׂה משתּה
פאַר זײַנע כּל עבדים. 61 דעמאָלט זײַנען בוא
2 נשים זוֹנות צו דעם מלך, און זיי האָבּן זיך
עמד פאַר אים. 71 און 1 אִשָּה האָט אמר: בִּי,
אֲדֹנִי, איך און די דאָזיקע אִשָּה ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אין בּית אחד, און איך האָבּ ילד
[זען "ילד" ישעיהו 41:7] מיט איר אין בּית. 81 און עס איז
געווען אויפן יוֹם 3טן נאָך מיין ילד, האָט
אויך די דאָזיקע אִשָּה ילד [זען "ילד" ישעיהו 41:7]; און מיר זײַנען געווען יַחְדָּו, קיין
זָר איז מיט אונדז נישט געווען אין בּית; בּלויז
מיר 2 זײַנען געווען אין בּית. 91 איז מות דאָס
בּן פון דער דאָזיקער אִשָּה בּײַ לָיְלָה,
ווײַל זי איז שכב אויף אים. 02 איז זי קום [זען "קום" במדבר 71:42; הושע 2:6] אין מיטן הַלָיְלָה, און האָט
לקח בּני פון אֵצֶל [זען
משלי 03:8] מיר, בעת דײַן אָמָה
איז ישנה [ישן, זען דניאל
2:21], און זי האָט אים שכב
אין איר חיק, און איר בּן מֵת האָט זי שכב אין
מיין חיק. 12 און איך בין קום [זען "קום" במדבר 71:42; הושע 2:6] אין דער בוקר צו היניק [ינק] בּני,
און הנה! ער איז מות [זען
"מות" ישעיהו 9:35]; אָבער אַז
איך האָבּ אים אתבּוֹנן [בין] אין דער בוקר
און הנה! דאָס איז נישט געווען בּני וואָס איך
האָבּ ילד [זען "ילד" ישעיהו
41:7]. 22 האָט די אנדער אִשָּה
אמר: לֹא, נײַערט בּני הַחַי, און בְּנֵךְ המֵת.
און די אמר: לֹא נײַערט דײַן בּן איז הַמֵת,
און בּני החי. און זיי האָבּן דבר פארן המלך.
32 האָט דער מלך אמר: די אמר: דאָס איז בּני החי
און דײַן בּן המת; און די אמר: לֹא, נײַערט דײַן
בּן איז הַמֵת, און בּני החי. 42 און דער מלך
האָט אמר: ברענגט מיר א חֶרֶב. האָט מע געבראַכט
א חֶרֶב פארן המלך. 52 האָט דער מלך אמר: גזר!
דאָס יֶלֶד החי אין 2, און נתן העלפט צו איינער,
און העלפט צו דער אנדערער. 62 האָט דבר די אִשָּה
וואָס איר בּן איז געווען דער חי, צום מלך וואָרום
דאָס רחמים האָט איר כמר אויף איר בּן און זי
האָט אמר: בִּי, אֲדֹנִי, נתן! איר דאָס ילד
החי, אָבער מות זאָלט איר עס נישט מות. און יענע
אמר: נישט מיר און נישט דיר זאָל עס געהערן;
גזר! 72 האָט זיך ענה דער מלך און אמר: נתן! איר
דאָס ילד החַי, און מות זאָלט איר עס נישט מות;
זי איז אִמּוֹ. 82 און כּל ישראל האָבּן שמע
[זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] דעם משפט וואָס דער מלך האָט שפט,
און זיי האָבּן ירא געהאַט פארן המלך, וואָרעם
זיי האָבּן ראה אַז חכמה פון אלוקים איז אין
אים צו עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] משפט.
מלכא4
1 און דער
מלך שלֹמֹה איז געווען מלך איבּער כּל ישראל.
2 און דאָס זײַנען די
שׂרים
וואָס ער האָט געהאַט: עַזַריָהו בּן צָדוֹקן,
דער כהן; 3 אֶליחוֹרף און אַחִיָּה, די בּני
שישאָן, סֵפֶרים; יְהוֹשָפָט בּן אחילודן,
דער מזכּיר; 4 און בנָיָהו בּן יהוֹיָדָען,
איבערן צָבא; און צָדוֹק און אביתר, כֹּהנים;
5 און עַזַריָהו בּן נתנען, איבּער די נצבים;
און זָבוד בּן נתנען, כֹּהֵן, דעם רֵעַ המלך;
6 און אחִישר, איבערן הבּית; און אדוֹנירָם
בּן עַבדאָן, איבערן מַס. 7 און שלֹמֹה האָט
געהאַט 21 נצבים איבּער כּל ישראל, און זיי פלעגן
כול דעם מלך און זיין בּית; א חודש אין שָנָה
פלעגט איטלעכער דארפן כול. 8 און דאָס זײַנען
זייערע שֵמוֹת: בּן חורן, אין דעם הר אפרים.
9 בּן דֶקרן אין מָקַץ און אין שַעַלבים, און
בּית-שֶמֶש, און אֵילון בּית-חָנן. 01 בּן חֶסדן,
אין ארובות; אונטער אים איז געווען שוֹכוֹ,
און דאָס כּל אֶרֶץ חֵפֶר. 11 בּן אבינָדבן,
אין דער כּל נָפַת דָור; ער האָט געהאַט טָפת
בַּת שלֹמֹהן פאַר אַן אִשָּה. 21 בענא בּן אחילוּדן,
אין תַעַנָך, און מגִדו, און כּל בּית-שאָן
וואָס אֵצֶל [זען "אֵצֶל"
משלי 03:8] צָרתן אונטער יזרעאל,
פון בּית-שאָן בּיז אָבל-מחולה, בּיז אויף יענער
זיין יָקמעם. 31 בּן גֶברן, אין רָמות-גִלעָד;
אונטער אים זײַנען געווען די חַוָּה פון יָאִיר
בּן מנשהן, וואָס אין גִלעָד; אונטער אים איז
געווען די חבל ארגוב וואָס אין בָּשָן, 06 ערים
גדֹלוֹת מיט חוֹמה און בְּרִיחַ נחֹשֶת. 41
אַחינָדֶב בּן עִדאֹן, אין מַחנַיִם. 51 אַחימַעַץ,
אין נפתלי; ער אויך האָט לקח בָשמַת בַּת שלֹמֹהן
פאַר אַן אִשָּה. 61 בענא בּן חושַין, אין אָשר,
און אין עָלות. 71 יְהוֹשָפָט בּן פָרוּחַן,
אין יִששָכָר. 81 שִמְעִי בּן אֵלאָן אין בנימין.
91 גֶבר בּן אורין, אין אֶרֶץ גִלעָד, דעם אֶרֶץ
סיחוֹן מלך אמורי, און פון עוג מלך בּשן. און
נציב אחד וואָס איבערן אֶרֶץ. 02 יהודה און ישראל
זײַנען געווען רבּים אַזוי ווי דער חוֹל וואָס
בּײַם ים אין רֹב. זיי האָבּן אכל און שתה און
געווען שׂמחים.
מלכא5
1 און שלֹמֹה
האָט משל איבּער כּל הממלכות, פון דעם נָהָר
בּיז אֶרֶץ פלשתים, און בּיז דעם געמאַרק פון
מצרים. זיי האָבּן נגש מנחה, און עבדים שלֹמֹה
כּל יְמֵי חיּיו. 2 און די לֶחֶם פון שלֹמֹהן
פאַר יוֹם אחד איז געווען 03 כור סֹלֶת ,און
06 כור קֶמַח, 3 01 בקר בראים, און 02 בקר רעי, און
001 צֹאן, אחוץ איָּל, און צבי, און יחמוּר, און
בַּרְבֻּר אבס. 4 וואָרעם ער האָט רדה איבּער
כּל עבר הַנָהָר, פון תִפסַח און בּיז עזָה,
איבּער כּל מלכים עבר נָהָר; און ער האָט געהאַט
שלום פון כּל זײַנע זייטן רונד ארום. 5 און יהודה
און ישראל זײַנען ישב [זען
"ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אין בֶּטַח, איטלעכער אונטער זיין גפן
און אונטער זיין תְּאֵנָה, פון דָן בּיז בּאר-שבע,
כּל יְמֵי שלֹמֹהן. 6 און שלֹמֹה האָט געהאַט
000,04 אֻרְוָה סוּסים פאַר זײַנע מרכּבות, און
000,21 פרשים. 7 און יענע נצבים פלעגן כִּלְכֵּל
דעם מלך שלֹמֹה, און איטלעכן וואָס קָרֵב צום
טיש פון מלך שלֹמֹה, איטלעכער אין זיין חודש;
זיי פלעגן נישט עדר קיין זאַך. 8 אויך שׂעֹרים
און תּבן פאַר די סוּסים און פאַר די רֶכֶש
פלעגן זיי ברענגען אין דעם מקוֹם וווהין עס
האָט געהערט, איטלעכער לויט ווי ער האָט זיין
משפט. 9 און אלוקים האָט נתן שלֹמֹהן חכמה און
תּבוּנָה הרבֵּה מְאֹד, און ברייטקייט פון
לֵב אַזוי ווי דער חוֹל וואָס אויפן ברעג פון
ים. 01 און חכמה פון שלֹמֹה איז געווען רבה פון
דער חכמה פון כּל בּני קֶדם, און פון כּל חכמה
פון מצרים. 11 און ער איז געווען חכם פון כּל
האדם, פון אֵיתָן דעם אֶזרָחי, און הֵימָן,
און כַלכול, און דַרדע, די בּני מָחולן. און
שמוֹ [זען זכריה 21-11:6] איז געווען צווישן כּל גּוֹיִם
רונד ארום. 21 און ער האָט דבר 000,3 משל. און זײַנע
שירים זײַנען געווען 500,1. 31 און ער האָט דבר
פון עֵצים, פון דעם אֶרֶז וואָס אין לבנון און
בּיז דעם אֵזוב וואָס יצא ארויס פון קיר. און
ער האָט דבר פון בהמות, און פון עוֹף, און פון
רֶמֶשׂ, און פון דגים [דג]. 41 און פון כּל העמּים
איז מען בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] שמע חכמה פון שלֹמֹה פון כּל מלכים
פון הָאָרֶץ וואָס האָבּן שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] פון זיין חכמה. 51 און חירָם מלך
צור האָט שלח [זען "שלח" מלאכי
1:3] זײַנע עבדים צו שלֹמֹהן,
וואָרעם ער האָט שמע [זען
"שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אַז
מע האָט אים משח פאַר א מלך תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען
ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו] אָבִיו;
ווײַל אַן אֹהֵב איז חירָם געווען צו דָּוִדן
כּל הימים. 61 האָט שלֹמֹה שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3] צו חירָמען, אַזוי צו אמר: 71 דו האָסט
ידע אָבִי דָּוִדן, אַז ער האָט נישט יכל צו
בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] א בּית צו דעם שֵם פון ה' אלוקָיו
פון וועגן די מלחמה וואָס האָבּן אים סבב, בּיז
ה' האָט זיי נתן אונטער די כּפּוֹת פון מײַנע
רגלים [זען תהלים 71:22]. 81 און אַצונד האָט ה' אלֹקָי מיך
נוח [זען "נוח" ישעיהו 01-1:11] פון רונד ארום; נישטא קיין שָׂטָן
און קיין פֶגַע רָע. 91 און הִנְנִי אמר איך
צו בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] בּית צו שֵם פון ה' אלֹקָי, אַזוי
ווי ה' האָט דבר צו אָבִי דָּוִדן, אַזוי צו
אמר: דײַן בּן [דָּוִד] וואָס איך וועל נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי
9-7:2] אויף דײַן כִּסֵּא אויף
דײַן תּחת, ער וועט בנה דאָס בּית צו מיין שֵם,
02 און אַצונד, צוה מע זאָל כרת פאַר מיר ארזים
[אֶרֶז] פון לבנון, און מײַנע עבדים וועלן זיין
מיט דײַנע עבדים; און דעם לוין פון דײַנע עבדים
וועל איך דיר נתן וויפיל דו וועסט אמר: וואָרעם
דו ידע [זען "ידע" דניאל 52:9;
ישעיהו 3:35] אַז צווישן אונדז
איז נישטא קיינער וואָס ידע צו כרת עצים אַזוי
ווי די צידונים. 12 און עס איז געווען, ווי חירָם
האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו
21:35-51:25] די ווערטער פון שלֹמֹהן,
אַזוי האָט ער זיך שׂמח מְאֹד, און ער האָט
אמר: ברך ה' הַיּוֹם, וואָס האָט נתן דָּוִדן
א בּן חָכָם איבּער דעם דאָזיקן עם רב [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי]. 22 און חירָם
האָט שלח [זען "שלח" מלאכי
1:3] צו שלֹמֹהן, אַזוי צו
אמר: איך האָבּ שמע וואָס דו האָסט שלח צו מיר;
איך וועל עשׂה כּל דײַן חפץ, אין עֵץ אֶרֶז
און אין עץ ברוֹשים. 32 מײַנע עבדים וועלן זיי
ירד פון לבנון צום ים, און איך וועל זיי שום
אין דֹברוֹת (פליטן) צו גיין מיטן ים בּיז דעם
מקוֹם וואָס דו וועסט מיר שלח, און דאָרטן וועל
איך זיי נפץ, און דו וועסט זיי נשׂא. און דו
וועסט עשׂה מיין חפץ צו נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] לֶחֶם פאַר מיין בּית. 42 און חירָם
האָט נתן שלֹמֹהן עֵץ אֶרֶז און עץ בּרוֹש
לויט צו אלע זיינע חפץ. 52 און שלֹמֹה האָט נתן
חירמען 000,02 כור חטּים, מַכֹלת פאַר זיין בּית,
און 02 כור שֶמֶן כָּתִית. אַזוי פלעגט שלֹמֹה
נתן חירמען שָנָה אין שָנָה. 62 און ה' האָט נתן
שלֹמֹהן חכמה אַזוי ווי ער האָט אים דבר. און
עס איז געווען שלום צווישן חירָמען און צווישן
שלֹמֹהן; און זיי האָבּן ביידע כרת [זען "כרת" דניאל 62:9] א בְּרִית. 72 און דער מלך שלֹמֹה
האָט עלה א מַס פון כּל ישראל, און דער מַס איז
געווען 000,03 אִיש. 82 און ער האָט זיי שלח אויפן
לבנון צו 000,01 אִיש א חודש, חֲלִיפוֹת [חליפה]:
1 חודש פלעגן זיי זיין אויפן לבנון, 2 חדשים
אין דער היים. און אדוֹנירם איז געווען איבּער
דעם מַס. 92 און שלֹמֹה האָט געהאַט 000,07 נֹשׂא
סַבּל , און 000,08 שטיינהעקער אין די הָר. 03 אחוץ
שׂרים פון שלֹמֹה וואָס נצב איבּער דער מְלָאכָה,
003,3, וואָס האָבּן רדה איבּער הָעָם וואָס עשׂה
די מְלָאכָה. 13 און דער מלך האָט צוה, און מע
האָט נסע אבנים גדֹלוֹת, טײַערע יָקָר, צו יסד
דאָס בּית מיט אבני גזית. 23 און הבֹּנים [זען הבנים תהלים 22:811; ישעיהו 3:35;
דניאל 43:2] פון שלֹמֹה און
הבֹּנים פון חירָמען און די גבלער האָבּן זיי
פסל, און האָבּן כון די עצים און די אבנים אויף
צו בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] דאָס בּית.
מלכא6
1 און עס
איז געווען, אין 084טן שָנָה נאָך דעם ווי די
בּני-יִשְראל זײַנען יצא [זען ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] פון אֶרֶץ מצרים, אין 4טן שָנָה פון
צו מלך שלֹמֹה איבּער ישראל, אין חודש זיו,
דאָס איז דער 2טן חודש, האָט ער אנגעהויבן בנה
[זען "בנה" דניאל 52:9] דאָס בּית צו ה'. 2 און דאָס בּית
וואָס שלֹמֹה המלך האָט בנה צו ה', איז געווען
06 אַמָּה זיין אֹרֶךְ, און 02 אַמָּה זיין ברייט,
און 03 אַמָּה זיין קוֹמָה. 3 און דער אוּלָם
פאַר דעם הֵיכל פון בּית איז געווען 02 אַמָּה
זיין אֹרֶךְ, פאַר ברייט פון דעם בּית, 01 אַמָּה
זיין ברייט פאַר דעם בּית. 4 און ער האָט עשׂה
אין בּית חלּוֹני שקֻפים אטם. 5 און ער האָט
בנה אָן דער קיר פון בּית יציע, רונד ארום די
קירוֹת הבּית, רונד ארום דעם הֵיכל און דעם
דביר; און ער האָט עשׂה צֵלָע רונד ארום. 6 דער
יציע אונטערשטער איז 5 אַמָּה געווען זיין
ברייט, און דער תּיכוֹן, 6 אַמָּה זיין ברייט,
און דער 3טן, 7 אַמָּה זיין ברייט, וואָרעם מגרעה
האָט ער נתן אין דעם בּית צו חוּצה צו רונד
ארום, כדי זאָלן זיך נישט דאַרפן אחז אין די
קירות פון בּית. 7 און דאָס בּית ווען עס איז
בנה געוואָרן, איז בנה געוואָרן פון אֶבֶן
שָלֵם מַסָּע נבנה [בנה]; און קיין מַקֶּבֶת
און קיין גרזן, קיין שום כּלי בּרזל איז נישט
נשמע [שמע] געוואָרן אין דעם בּית, ווען עס איז
בנה געוואָרן. 8 דער פתח צו די אונטערשטע צֵלָע
איז געווען אויף דער רעכטער זייט פון בּית,
און אויף לוּלים [לוּל] איז מען עלה [זען "עלה" ישעיהו 2:35] צו די תּיכוֹן, און פון די תּיכוֹן
צו די 3טן. 9 און ער האָט בנה דאָס בּית, און האָט
עס כלה; און ער האָט ספן דאָס בּית מיט גֵּב
און שׂדרֹת פון ארזים. 01 און ער האָט בנה דעם
יציע אָן דעם כּל בּית, 5 אַמָּה די קוֹמָה;
און עס האָט זיך אחז בּית אויף צעדערנהאלץ.
11 און דאָס דבר-ה' איז געווען צו שלֹמֹהן, אַזוי
צו אמר: 21 דאָס דאָזיקע בּית וואָס דו בנה דו
וועסט הלך אין מײַנע חוקות, און מײַנע משפם
וועסטו עשׂה און וועסט זיין שומר איבּער כּל
מײַנע מצות צו הלך אין זיי, וועל איך מקיים
זיין אויף דיר מיין דבר וואָס איך האָבּ דבר
אָבִיךָ דָּוִדן. 31 און איך וועל שכן [זען יוחנן 41:1] צווישן די בּני-יִשְראל, און וועל נישט
עזב [זען תהלים (61)71-(1)2:22] עַמִּי ישראל. 41 אַזוי האָט שלֹמֹה
בנה דאָס בּית, און האָט עס כלה. 51 און ער האָט
בנה די קירות פון דעם בּית אינעווייניק מיט
צֵלָע פון ארזים; פון קרקע פון בּית בּיז די
קירוֹת פון סִפֻּן האָט ער צפה מיט עֵץ פון
אינעווייניק; און ער האָט צפה דעם קרקע פון
בּית מיט צֵלָה פון ציפרעסן. 61 און ער האָט
בנה 02 אַמָּה פון דעם הינטערשטן טייל פון בּית
מיט צֵלָע פון ארזים, פון קרקע בּיז די קירוֹת;
און ער האָט עס זיך בנה פון אינעווייניק, פאַר
א דביר, פאַר א קדשֵי-קָדשים. 71 און 04 אַמָּה
איז געווען דאָס בּית, דאָס איז דער הֵיכל פון
פאָרנט. 81 און דאָס אֶרֶז אויפן בּית אינעווייניק
איז געווען מקלעת פון פּקעים און געעפנטע [פטר]
צצים. כּל איז געווען אֶרֶז, קיין אֶבֶן האָט
זיך נישט נראה [ראה]. 91 און דעם דביר אינעווייניק
אין בּית האָט ער כון אויף צו נתן אהין דעם
אָרון בְּרִית ה'. 02 און אינעווייניק פון דביר
איז געווען 02 אַמָּה די אֹרֶךְ, און 02 אַמָּה
די ברייט, און 02 אַמָּה איז געווען זיין קוֹמָה;
און ער האָט אים צפה מיט זָהָב סגר. און ער האָט
צפה דעם מִזְבֵחַ מיט אֶרֶז. 12 אַזוי האָט שלֹמֹה
צפה דאָס בּית פון אינעווייניק מיט זָהָב סגר;
און ער האָט עבר קייטן זָהָב פאַר דעם דביר;
און ער האָט עס צפה מיט זָהָב. 22 און דאָס כּל
הבּית האָט ער צפה מיט זָהָב, בּיז דאָס כּל
הבּית איז געווען תמם; אויך דעם כּל המזבח וואָס
בּײַם דביר האָט ער צפה מיט זָהָב. 32 און ער
האָט עשׂה אין דביר 2 כרובים פון עצי-שֶמֶן,
01 אַמָּה די קוֹמָה פון אים. 42 און 5 אַמָּה
איז געווען כּנף הכרוב האחת, און 5 אַמָּה דער
2טן כּנף הכרוב; 01 אַמָּה פון קְצוֹת פון כנף
פון אים און עד קצוֹת פון כנף פון אים; 52 און
הכרוּב 01 בּאמּה 2טן כרוּב מִדָּה אחד און קצב
אחד פאַר 2 כּרֻבים 62 קוֹמה פון 1טן כּרוּב 01
בּאמּה און כֵן 2טן כּרוּב. 72 און ער האָט נתן
די כרובים אין דעם בּית הפּנימי. און מע האָט
פרש די כנפים פון די כרובים, און דער כנף פון
איינעם האָט נגע איין אויף קיר, און דער כנף
פון שֵני כרוב האָט נגע די צווייטע קיר; און
זייערע כנפים האָבּן זיך נגע אין מיטן בּית
כנף צו כנף . 82 און ער האָט צפה די כרובים מיט
זָהָב. 92 און כּל קירוּת פון דעם בּית רונד
ארום, האָט ער קלע מיט פִּתּוּחַ פון מקלעת
כרובים און טייטלביימער און געעפנטע [פטר]
צצים, פון אינעווייניק און אויסנווייניק. 03
און דעם קרקע פון בּית האָט ער צפה מיט זָהָב,
אינעווייניק און אויסנווייניק. 13 און פאַר
דעם פּתח פון דביר האָט ער עשׂה דּלתוֹת פון
עצי-שֶמֶן; דער איל מיט די מזוּזוֹת איז חמשית.
23 און אויף די 2 דלתוֹת פון עצי-שֶמֶן האָט ער
קלע מקלעת פון כרובים און טייטלביימער און
געעפנטע [פטר] צצים, און צפה מיט זָהָב; און
ער האָט רדד דאָס זָהָב אויף די כרובים און
אויף די טייטלביימער. 33 און דעס גלײַכן האָט
ער עשׂה פאַר דעם פּתח פון הֵיכל, מזוּזוֹת
פון עצי-שֶמֶן, פירעקעכדיק; 43 און 2 דלתוֹת פון
עצי-ברוֹשים; די 2 צלעים פון 1 דֶלֶת האָבּן
זיך צונויפגעלייגט, און די 2טן קלעים פון דער
דֶלֶת האָבּן זיך גָּליל. 53 און ער האָט קלע
כרובים און טייטלביימער און געעפנטע [פטר]
צצים, און האָט צפה מיט זָהָב ישר אויפן מחֻקֶּה
[חקּה]. 63 און ער האָט בנה דעם חצר הפנימית פון
3 צײַלן געהאקטע שטיינער, און א צײַל כָּרֻתֹת
[כרת] ארזים. 73 אין 4טן שָנָה איז יסד געוואָרן
דער בּית ה', אין יֶרַח זיו. 83 און אין 11טן שָנָה,
אין יֶרח בּוּל איז דער 8טן חודש איז כלה געוואָרן
דאָס בּית אין אלע זײַנע טיילן, און לויט אלע
ווי עס האָט זײַנע משפט. און ער האָט עס בנה
7 שָנָה.
מלכא7
1 און אין
זיין אייגן בּית האָט שלֹמֹה בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] 31 שָנָה, בּיז ער האָט כלה זיין כּל בּית.
2 און ער האָט בנה דאָס בּית יַעַר לבנון. 001
אַמָּה זיין אֹרֶךְ, און 05 אַמָּה זיין ברייט,
און 03 אַמָּה זיין קוֹמָה, אויף 4 טוּר עמּוּדים
פון אֶרֶז, מיט כרֻתוֹת [כרת] ארזים אויף די
עמּוּדים. 3 און עס איז געווען ספן מיט אֶרֶז
פון אויבן, איבּער די זייטקאַמערן [צֵלָע] וואָס
אויף די 54 עמּוּדים, 51 אין א טוּר. 4 און שְקוּף
זײַנען געווען 3 טוּרים; און אַ מֶחֱזָר קעגן
אַ מֶחֱזָר 3 מאָל. 5 און כּל פּתחים מיט די מזוּזוֹת
זײַנען געווען פירעקעכדיק אין שֶקֶף; און מוּל
מֶחֱזָר קעגן א מֶחֱזָר 3 מאָל. 6 און דאָס אוּלָם
פון עמּוּדים האָט ער עשׂה: 05 אַמָּה זיין אֹרךְ,
און 03 אַמָּה זיין ברייט, מיט אַן אוּלָם פאַר
זיי, מיט עמֻּדים און אַן עָב פאַר זיי. 7 און
ער האָט עשׂה דאָס אוּלָם פון כִּסֵּא וואָס
ער זאָל דאָרטן שפט, דאָס אוּלָם פון משפט:
און עס איז געווען ספן מיט אֶרֶז פון קרקע בּיז
קרקע. 8 און זיין בּית וואָס ער איז דאָרטן ישב
[זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה
31-11:6], אין אַן אנדער חצר,
אינעווייניק צו פון אוּלָם, איז געווען פון
דער אייגענער מעשׂה. ער האָט אויך עשׂה א בּית
פאַר בַּת פֵרעֹה וואָס שלֹמֹה האָט לקח, אַזוי
ווי דאָס דאָזיקע אוּלָם. 9 דאָס כּל איז געווען
פון טײַערע שטיינער, לויט די מִדָּה גָּזִית
שטיינער, ארומגעזעגט מיט א מְגֵרָה פון אינעווייניק
און פון אויסנוועניק; און פון מַסַּד בּיז
טֶפַח, און דרויסן ביזן חצר הגדוֹלה. 01 און
עס איז געווען יסד מיט טײַערע שטיינער, אבנים
גדולות, שטיינער פון 01 אַמָּה, און שטיינער
פון 8 אַמָּה. 11 און פון אויבן זײַנען געווען
טײַערע שטיינער, לויט די מִדָּה גָּזִית, און
אֶרֶז. 21 און דער חצר הגדוֹלָה רונד ארום איז
געווען פון 3 טוּרים גָּזִית, און א טוּר כָּרֻתֹת
[כרת] ארזים: דעס גלײַכן פאַר דעם חצר הפּנימית
פון בּית ה', און פאַר דעם אוּלָם פון בּית.
31 און דער מלך שלֹמֹה האָט שלח און האָט לקח
[זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה
31-11:6; 31:11] חירָמען פון צור.
41 ער איז געווען בּן אִשָּה, אלמנה, פון שבט
נפתלי, און אָבִיו איז געווען אן אִיש פון צור,
א חרש נחֹשֶת; און ער איז געווען מלא מיט חכמה
און תּבוּנָה און דַּעַת צו עשׂה כּל מְלָאכָה
אין נחשת, און ער איז בוא צום מלך שלֹמֹה, און
האָט עשׂה זיין כּל מְלָאכָה. 51 און ער האָט
צור די 2 עמוּדים פון נחשת; 81 אַמָּה איז געווען
די קוֹמָה פון עַמּוּד האחד, און חוּט [זען "חוּט" קוהלת 21:4] פון 21 אַמָּה האָט סבב; און אַזוי
דער 2טן עמּוּד. 61 און 2 כֹּתֶרֶת האָט ער עשׂה
צו נתן אויף די קעפ פון די עמּוּדים, יצק פון
נחשת; 5 אַמָּה די הייך פון כֹּתֶרֶת האחד, און
5 אַמָּה די קוֹמָה פון דער 2טן כֹּתֶרֶת: 71
מיט שׂבכה פון גָּדִל, שרשרוֹת [שרשרה] פון
געקייטלטער מעשׂה, פאַר די כֹּתֶרֶת וואָס
אויף די קעפ פון די עמּוּדים; 7 פאַר כֹּתֶרֶת
האחד, און 7 פאַר דער 2טן כֹּתֶרֶת. 81 אַזוי האָט
ער עשׂה די עמּוּדים; און 2 טוּרים רונד ארום
אויף שׂבכה האחד צו כסה די כֹּתָרֹת [כֹּתֶרֶת]
וואָס אויבן איבּער די רמּוֹנים; און אַזוי
האָט ער עשׂה פאַר דער 2טן כֹּתֶרֶת. 91 און די
כֹּתָרֹת [כֹּתֶרֶת] וואָס אויף די קעפ פון
די עמּוּנים אין דעם אוּלָם מעשׂה זײַנען געווען
פון שוּשַן, 4 אַמָּה. 02 און די כֹתָרוֹת אויף
די 2 עמּוּדים זײַנען אויך געווען פון אויבן
אקעגן דעם בֶּטֶן וואָס צו דער זייט פון דער
שׂבכה. און די רִמּוֹנים זײַנען געווען 002,
אין טוּרים רונד ארום אויף דער 2טן כֹּתֶרֶת.
12 און ער האָט קום די עמּוּדים בּײַם אוּלָם
פון הֵיכל; און ער האָט קום דעם עמּוּד הימני,
און קרא שמוֹ [זען "שמוֹ"
פון צֶמַח משיח, זכריה 21-11:6, יהושע/ישוע איז
בַעַל אותו שם פון משיח]
יָכין; און ער האָט קום דעם עמּוּד השׂמָאלי,
און קרא שמוֹ [זען "שמוֹ"
פון צֶמַח משיח, זכריה 21-11:6, יהושע/ישוע איז
בַעַל אותו שם פון משיח]
בוֹעַז. 22 און אויף די קעפ פון די עמּוּדים
איז געווען מעשׂה שוֹשָן. אַזוי איז תמם געוואָרן
די מְלָאכָה פון די עמּוּדים. 32 און ער האָט
עשׂה דעם ים מוּצק [יצק] עָגֹל סביב, 01 אַמָּה
פון ראנד צו ראנד, און 5 אַמָּה זיין קוֹמָה;
און א קַו פון 03 אַמָּה האָט אים סבב רונד ארום.
42 און אונטער זיין ראנד רונד אַרום האָבּן
אים סבב פקעים 01 אַמָּה, סבב דעם ים רונד ארום;
אין 2 טוּרים זײַנען געווען די פּקעים, יצֻקים
[יצק] אין זיין יצֻקָה. 52 ער איז עמד אויף 21 בּקר;
3 פנה צו צפון, און 3 פנה צו יָמָּה, און 3 פנה
צו נגבה, און 3 פנה צו מזרח. און דער ים איז געווען
איבּער זיי פון אויבן. און אלע זייערע הינטערלײַבער
זײַנען געווען בּיְתָה. 62 און זיין עֲבי איז
געווען א טֶפַח; און זיין ראנד איז געווען אַזוי
ווי די מעשׂה פון דעם ראנד פון א כּוֹס, ווי
אַ פֶּרַח שוֹשָן. 0002 בַּת האָט ער כול. 72 און
ער האָט עשׂה די 01 מכוֹנה פון נחשת; 4 אַמָּה
איז געווען די אֹרֶךְ פון איטלעכן מכוֹנה,
און 4 אַמָּה זיין ברייט, און 3 אָמָּה זיין
קוֹמָה. 82 און אַזוי איז געווען די מעשׂה פון
די מכוֹנה; זיי האָבּן געהאַט מִסְגֶּרֶת,
און די מסגּרוֹת זײַנען געווען צווישן שלבּים.
92 און אויף די מסגּרוֹת וואָס צווישן די שלבּים
זײַנען געווען אֲרָיוֹת, בּקר, און כרובים;
און אַזוי איז געווען אויף די שלבּים פון אויבן;
און אונטער די אריוֹת און די בּקר זײַנען געווען
לֹיות פון מעשׂה מוֹרה. 03 און 4 אוֹפן נחֹשֶת
זײַנען געווען צו איטלעכן מכוֹנה, און סֶרֶן
נחֹשֶת; און זײַנע 4 פְּעָמִים צו זיי זײַנען
געווען כְּתֵפֹת; אונטער דעם כִּיֹּת זײַנען
די כּתֵפֹת געווען יצק, מיט לֹיות בּײַ דער
זייט פון איטלעכן. 13 און זיין עפענונג אינעווייניק
אין דער קרוין כֹּתֶרֶת און איבּער איר איז
געווען אַן אמָּה; און איר עפענונג איז געווען
עָגֹל, ווי די מעשׂה פון א כֵּן, אַן אַמָּה
און א האלב; און אויך אויף איר עפענונג זײַנען
געווען מקלעת; און זייערע מסגּרת זײַנען געווען
פירעקעכדיק, נישט עָגֹל. 23 און די 4 אוֹפנּים
זײַנען געווען אונטער די מסגּרוֹת, און די
אַקסן פון די אוֹפנּים זײַנען געווען אין דעם
מכוֹנה; און די קוֹמָה פון אַן אוֹפַן איז געווען
אַן אַמָּה און אַ האלבע אַמָּה. 33 און די מעשׂה
פון די אוֹפנּים איז געווען אַזוי ווי די מעשׂה
פון אַן אוֹפן פון אַ מרכּבה; זייערע אַקסן,
און זייערע גַּב, און זייערע חִשֻּקים, און
זייערע חִשֻּרים, כּל מוּצק [יצק]. 43 און 4 כּתֵּפוֹת
זײַנען געווען צו די 4 פּנוֹת פון איטלעכן מְכוֹנָה;
פון מכֹנָה גופא זײַנען געווען זײַנע כּתפות.
53 און אויבן אין מכוֹנָה איז געווען עָגֹל
רונד אַרום א האלבע אַמָּה די קוֹמָה. און אויבן
אויפן מכֹנה זײַנע יָד און זײַנע מסגֶּרֶת
זײַנען געווען פון אים גופא. 63 און ער האָט
פתח אויף די לוּחַ פון זײַנע יָד, און אויף
זײַנע מסגּרֹת, כרובים, אֲרָיוֹת, און טייטלביימער,
ווי נאָך דעם מַעַר פון איטלעכן, און לֹיוֹת
רונד ארום. 73 אַזוי האָט ער עשׂה די 01 מכֹנוֹת;
1 מוּצָק, 1 מִדָּה, 1 קֶצֶב, פאַר זיי אלעמען.
83 און ער האָט עשׂה 01 כִיּוֹת פון נחשת; 04 בַּת
האָט כול איטלעכער כּיּוֹר; כּיּוֹר האחד,
4 אמּה; אויף מכוֹנה פון די 01 מכֹנוֹת, 1 כּיּוֹת.
93 און ער האָט נתן די מכֹנוֹת [מְכוֹנָה], 5 אויף
דער ימנית פון בּית, און 5 אויף דער שְׂמֹאל
פון בּית. און דעם ים האָט ער נתן אויף דער ימנית
פון בּית צו מזרח, אקעגן נגב. 04 און חירָם האָט
עשׂה די כּיּרוֹת און די יעים [יָע] און די מזרקוֹת
[מזרק]. און חירָם האָט כלה צו עשׂה כּל המְלָאכָה
וואָס ער האָט עשׂה [זען
"עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] פאַר דעם מלך שלֹמֹה אין בּית ה': 14 די
2 עמוּדים, און די 2 גֻּלָּה פון די כֹּתָרֹת
[כֹּתֶרֶת] וואָס אויף די קעפ פון די עמּוּדים;
און די 2 שׂבכה צו כסה די 2 גֻּלָּה פון די כֹּתֶרֶת
וואָס אויף די קעפ פון די עמוּדים; 24 און די
004 רִמּוֹן פאַר די 2 שׂבכה, 2 טוּרים רִמֹּנים
פאַר איטלעכער שׂבכה, צו כסה די 2 גֻּלָּה כֹּתָרֹת
וואָס איבּער די עמוּדים; 34 און די 01 מְכוֹנָה,
און די 01 כִּיּוֹר אויף די מכֹנוֹת [מכוֹנה];
44 און דעם ים האחד, און די 21 בּקר אונטער דעם
ים; 54 און די סירוֹת [סיר] און די יעים [יָע] און
די מזרקוֹת [מזרק]. און אלע די דאָזיקע כלים
וואָס חירָם האָט עשׂה פאַר דעם מלך שלֹמֹה
אין בּית ה' זײַנען געווען פון נחשת מרט. 64 אין
דער כִּכָּר פון ירדן האָט זיי דער מלך יצק,
אין מעבה האדמה, צווישן סוכות און צווישן צָרתן.
74 און שלֹמֹה האָט נוח די כּל כלים נישט געווויגן
פון רב מְאֹד מְאֹד; נישט צו חקר איז געווען
די וואָג פון דעם נחשת. 84 און שלֹמֹה האָט עשׂה
כּל הכלים וואָס אין בּית ה': דעם מִזְבֵחַ
הזהב, און דעם שולחן וואָס אויף אים איז דאָס
לֶחֶם הפנים, פון זָהָב. 94 און די מנורות, 5 פון
דער ימין, און 5 פון דער שׂמאול, פאַר דעם דביר,
פון זָהָב סגר; און די פּרח, און די נֵרֹת [נֵר],
און די מלקחים, פון זָהָב; 05 און די ספּוֹת [סף],
און די מִזַמֶּרֶת, און די מזרק, און די כַּף,
און די מחתָּה, פון סגר זָהָב; און די פֹּת פאַר
די דלתוֹת פון דעם בּית הפּנימי, פאַר דעם קדשֵי-קָדשים,
און פאַר די דלתוֹת פון דעם בּית, פאַר דעם
הֵיכל, פון זָהָב. 15 און די כּל מְלָאכָה וואָס
דער מלך שלֹמֹה האָט עשׂה אין בּית ה', איז שלם
געוואָרן. און שלֹמֹה האָט געבראַכט די געהייליקטע
זאכן פון אָבִיו דָּוִדן, דאָס כֶּסֶף, און
דאָס זָהָב, און די כלים, און נתן אין די אֹצְרוֹת
פון בּית ה'.
מלכא8
1 דעמאָלט
האָט שלֹמֹה קהל די זקני ישראל, און כּל ראשים
פון די שבטים, די נשׂיאים פון די אבוֹת פון
די בּני-יִשְראל, צו מלך שלֹמֹה קיין ירושלים,
כדי צו עלה דעם אָרון בְּרִית ה' פון עִיר דָּוִד,
דאָס איז צִיון. 2 און כּל אִיש ישראל האָבּן
זיך קהל צום מלך שלֹמֹה אויף יום-טוב, אים יֶרח
אֵתָנים, דאָס איז דער 7טן חודש. 3 און כּל זקני
ישראל זײַנען בוא [זען "בוא,"
בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] און די כֹּהנים האָבּן נשׂא [זען "נשׂא" ישעיהו 31:25; 21,4:35] דעם אָרון. 4 זיי האָבּן עלה דעם
אָרון ה', און דעם אֹהֶל-מועד, און כּל כלי הקֹדש
וואָס אין אֹהֶל; די כֹּהנים און די לוִיִים
האָבּן זיי עלה. 5 און דער מלך שלֹמֹה און מיט
אים כּל עדת ישראל וואָס איז זיך יעד בּײַ אים,
זײַנען געווען פאַר דעם אָרון, מזבחים [זבח]
צֹאן און בּקר, וואָס האָבּן נישט געקענט סֵפֶר
ווערן און נישט מנה ווערן פון רב. 6 און די כֹּהנים
האָבּן ארײַנגעבראכט דעם אָרון בְּרִית ה'
אויף זיין מקום, אין דעם דביר פון בּית, אין
קדשֵי-קָדשים, אונטער די כּנפים פון די כרובים.
7 וואָרעם די כרובים האָבּן פרש די כּנפים איבּער
דעם מקוֹם פון אָרון, און די כרובים האָבּן
סכך איבּער דעם אָרון און איבּער זײַנע בדים
[בַּד] פון אויבן. 8 און די בּדּים זײַנען געווען
ארך אַזוי אַז די שפיצן פון די בּדּים זײַנען
ראה געוואָרן פון הקֹּדֶש פאַרן דביר, אָבער
זיי זײַנען נישט ראה געוואָרן ווײַטער חוּצָה.
און זיי זײַנען דאָרטן געבליבן בּיז אויף היום
הזה. 9 גאָרנישט איז אין אָרון געווען, רק די
2 לוחות האבנים וואָס משה האָט אהין נוח אין
חורב, בעת ה' האָט כרת [זען
"כרת" דניאל 62:9] מיט די בּני-יִשְראל,
ווען זיי זײַנען יצא פון אֶרֶץ מצרים. 01 און
עס איז געווען, ווי די כֹּהנים זײַנען יצא פון
הקֹדֶש, אַזוי האָט דעם עָנָן [זען "ענני שמיּא" דניאל 41-31:7] מלא דאָס בּית ה'. 11 און די כֹּהנים
האָבּן נישט יכל זיך עמד [זען "עמד" ישעיהו 01-1:11] צו שרת פון וועגן דעם עָנָן, וואָרעם
די כבוֹד ה' האָט מלא דאָס בּית ה' [זען יוחנן 6-1:81; מה"ש 5-4:9]. 21 דעמאָלט האָט שלֹמֹה אמר: ה' האָט
אמר אין עֲרָפֶל צו שכן [זען
יוחנן 41:1]; 31 האָבּ איך בנה
בנה דיר א בּית פאַר א וווינונג, אַן מקוֹם
דיר צו ישב עוֹלָמים. 41 און דער מלך האָט סבב
זיין פנים, און האָט ברך די כּל קהל ישראל, און
די כּל קהל ישראל איז עמד. 51 און ער האָט אמר:
ברך ה' אלֹקֵי ישראל, וואָס האָט מיט זיין פֶּה
דבר צו אָבִי דָּוִדן, און מיט זיין יָד מלא,
אַזוי צו אמר: פון דעם יוֹם וואָס איך האָבּ
יצא [זען "יצא" ישעיהו 01-1:11;
מיכה 1:5] עַמִּי, ישראל, פון
מצרים, האָבּ איך נישט בחר קיין עִיר פון כּל
שבטים פון ישראל אויף צו בנה א בּית אַז מיין
שֵם זאָל דאָרטן זיין, אָבער איך האָבּ בחר
דָּוִדן צו זיין איבּער עַמִּי ישראל [זען ישעיהו 8:35 כי נגזר מארץ חיים
מפשע עַמִּי]. 71 און עס איז
געווען אין לבב דָּוִד אָבִי צו בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] א בּית צו דעם שֵם פון ה' אלֹקֵי ישראל.
81 אָבער ה' האָט אמר צו דָּוִדן אָבִי: אַזוי
ווי דו האָסט געהאַט אין לבבךָ צו בנה אַ בּית
צו מיין שֵם, האָסטו הטיב וואָס דו האָסט דאָס
געהאַט אין לבבךָ. 91 רק נישט דו וועסט בנה דאָס
בּית, נײַערט בִּנְךָ וואָס יצא פון דײַנע
חֶלֶץ, ער וועט בנה דאָס בּית צו מיין שֵם. 02
און ה' האָט קום געווען זיין דבר וואָס ער האָט
דבר, און איך בין קום [זען
"קום" במדבר 71:42; הושע 2:6] תּחת
אָבִי דָּוִד, און איך האָבּ זיך ישב אויף דעם
כִּסֵּא ישראל, אַזוי ווי ה' האָט אמר, און איך
האָבּ בנה דאָס בּית צו דעם שֵם פון ה' אלֹקֵי
ישראל. 12 און איך האָבּ דאָרטן שום מקוֹם פאַר
דעם אָרון, וואָס דאָרטן איז דער בְּרִית ה',
וואָס ער האָט כרת [זען "כרת"
דניאל 62:9] מיט אבוֹתֵינוּ,
ווען ער האָט זיי יצא [זען
"יצא" ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] פון אֶרֶץ מצרים. 22 און שלֹמֹה האָט
זיך עמד פאַר דעם מִזְבֵחַ ה', אקעגן כּל קהל
ישראל, און האָט פרשׂ זײַנע הענט צום שָמַיִם.
32 און ער האָט אמר: ה' אלוֹקי ישראל, נישטא כּמוֹךָ
אלוקים אין שָמַיִם אָדער אויף אֶרֶץ אונטן,
אלֹקים ווי דו, וואָס איז שֹמֵר איבּער דעם
בְּרִית און די חֶסֶד צו דײַנע עבדים וואָס
הלך פאַר דיר מיט זייער כּל לֵב; 42 וואָס איז
שוֹמר איבּער דײַן עֶבֶד, אָבִי דָּוִדן, דאָס
וואָס דו האָסט אים דבר; און מיט דײַן פֶּה
האָסטו דבר, און מיט דײַן יָד מלא, אַזוי ווי
היום הזה. 52 און אַצונד, ה' אֱלֹקֵי ישראל, שמר!
דײַן עֶבֶד, אָבִי דָּוִדן, דאָס דבר דו האָסט
צו אים דבר, אַזוי צו אמר: עס וועט דיר נישט
כרת [זען "כרת" דניאל 62:9] ווערן פון פאַר מיר אַן אִיש צו
ישב אויף דעם כִּסֵּא ישראל, אויבּ רַק דײַנע
בָּנִים וועלן זיין שומר איבּער זייער דֶּרֶךְ,
צו הלך פאַר מיר אַזוי ווי דו ביסט הלך פאַר
מיר. 62 און אַצונד, אֱלֹקֵי ישראל, זאָל, נָא,
יאמן [אמן] ווערן דײַן דבר וואָס דו האָסט דבר
דײַן עֶבֶד, אָבִי דָּוִדן. 72 וואָרעם קען אין
דער אמתן אלוֹקים ישב אויף הָאָרֶץ? הנה די
שמים און די הימלען פון די הימלען קענען דיך
נישט כול, הײַנט ווי שוין דאָס דאָזיקע בּית
וואָס איך האָבּ בנה! 82 אָבער פנה זיך צו דער
תפילה פון דײַן עֶבֶד, און צו זיין תּחנּה,
ה' אלוקי, צו שמע צו דעם רִנָּה און צו דער תפילה
וואָס דײַן עֶבֶד איז פלל פאַר דיר הַיּוֹם.
92 אַז דײַנע אויגן זאָלן זיין פתח אויף דעם
דאָזיקן בּית לָיְלָה וָיוֹם, אויף דעם מקוֹם,
וואָס דו האָסט אמר: מיין שֵם זאָל דאָרטן זיין;
צו שמע צו דער תפילּה וואָס דײַן עֶבֶד וועט
פלל אקעגן דעם דאָזיקן מקוֹם. 03 און זאָלסט
שמע צו דער תּחִנּה פון דײַן עֶבֶד, און פון
דײַן עם [זען "עמי" ישעיהו
8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל, וואָס זיי וועלן פלל אקעגן
דעם דאָזיקן מקוֹם; און דו זאָלסט שמע אין דעם
מקוֹם פון דײַן וווינונג [ישב], אין שָמַיִם,
און אַז דו וועסט שמע, זאָלסטו סלח. 13 אַז אַן
אִיש וועט חטא קעגן זיין רֵעַ, און מע וועט
נשׂא אויף אים אַן אָלָה אים צו אלה, און ער
וועט בוא און אלה פאַר דײַן מִזְבֵחַ אין דעם
דאָזיקן בּית, 23 זאָלסט דו שמע אין שָמַיִם,
און עשׂה און שפט דײַנע עבדים, צו הרשיע דעם
שולדיקן [רָשָע], צו נתן דעם דֶּרֶךְ אויף זיין
קאָפּ; און צו הצדּיק דעם צדּיק [זען ישעיהו 11:35; בראשית 6:51], אים צו נתן לויט זיין צדקה. 33 און
אויבּ דײַן עם [זען "עמי"
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל וועט נגף ווערן פארן פײַנט,
ווײַל זיי האָבּן חטא צו דיר, און אויבּ זיי
וועלן זיך שוב [זען "שוב"
הושע 5-4:3; זכריה 7:31] צו דיר,
און וועלן הוֹדוּ [ידה] דײַן שֵם, און וועלן
פלל און תנן צו דיר אין דעם דאָזיקן בּית, 43
און זאָלסט דו שמע אין שָמַיִם, און סלח די
חַטָּאת פון דײַן עם [זען
"עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל, און זאָלסט זיי השוב [שוב]
צו דער אדמה וואָס דו האָסט נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] צו אבותם. 53 און אויבּ שָמַיִם
וועט זיין עצר, און עס וועט נישט זיין קיין
מָטָר, ווײַל זיי האָבּן חטא צו דיר, און אויבּ
זיי וועלן פלל אקעגן דעם דאָזיקן מקוֹם, און
וועלן הוֹדוּ [ידה] דײַן שֵם, און זיך שוב פון
זייער חַטָּאת, ווען דו האָסט זיי ענה, 63 זאָלסט
דו שמע אין שָמַיִם, און סלח די חַטָּאת פון
דײַנע עבדים און דײַן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים
מפשע עמי] ישראל, ווען דו
וועסט זיי האָבּן ירה דעם דֶּרֶךְ הטּוֹבה
וואָס זיי זאָלן אויף אים הלך; און זאָלסט נתן
מָטָר אויף דײַן אֶרֶץ, וואָס דו האָסט נתן
[זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35;
5:9; חגי 9-7:2] דײַן עם פאַר
א נחלה. 73 אַז אויבּ עס וועט זיין א רָעָב אין
הָאָרֶץ, אַז עס וועט זיין אַ דֶּבֶר, אַז עס
וועט זיין שִדָּפוֹן, יֵרָקוֹן, אַרְבֶּה,
חָסִיל; אַז אויבּ זיין פײַנט וועט אים צרר
אין הָאָרֶץ פון זײַנע ערים; כָּל נֶגַע [זען "נגע" ישעיהו 4:35], וואָס נאָר פאַר אַ מַחֲלָה; 83 וואָס
נאָר פאַר אַ תפילה, וואָס נאָר פאַר אַ תּחִנָּה,
עס וועט זיין בּײַ כּל האדם פון דײַן כּל עם
ישראל, ווען איטלעכער פון זיי ידע די נגע [זען "נגע" ישעיהו 4:35] פון זיין לֵב, און ער פרשׂ זײַנע
הענט צו דעם דאָזיקן בּית, 93 זאָלסט דו שמע
אין שָמַיִם, דעם מקוֹם פון דײַן וווינונג
[ישב], און זאָלסט סלח און זאָלסט עשׂה און נתן
איטלעכן לויט כּל זײַנע דרכים, אַזוי ווי דו
ידע זיין לֵב וואָרום דו אַליין ידע [זען "ידע" דניאל 52:9; ישעיהו 3:35] דאָס לֵב פון כּל בּני האדם 04 כדי
זיי זאָלן ירא האָבּן פאַר דיר כּל הימים וואָס
הֵם חַיִּים [זיי לעבן] אויף פּני האדמה וואָס
דו האָסט נתן אבוֹתֵינוּ. 14 און אויך צו דעם
נָכְרִי וואָס ער איז נישט פון דײַן עם ישראל,
און ער וועט בוא פון אַן אֶרֶץ רחוֹקה פון וועגן
דײַן שֵם 24 וואָרעם זיי וועלן שמע פון דײַן
שֵם הגּדוֹל, און פון דײַן יָד החזקה, און פון
דײַן אויסגעשטרעקטן [נטה] זרוֹעַ [זען "זרוֹע" ישעיהו 1:35; אויבּ משיח
איז ארעם פון ה', וואָס לייקענען משיח קם לתחייה?] און ער וועט בוא און וועט פלל אקעגן
דעם דאָזיקן בּית, 34 זאָלסט דו שמע אין שָמַיִם,
דעם מכוֹן פון דײַן וווינונג [ישב], און זאָלסט
עשׂה אלץ וואָס דער נכרי וועט קרא צו דיר; כדי
כּל עַמֵּי הָאָרֶץ זאָלן ידע דײַן שֵם, צו
ירא צו האָבּן פאַר דיר, אַזוי ווי דײַן עם
ישראל, און ידע אַז דײַן שֵם ווערט קרא אויף
דעם דאָזיקן בּית וואָס איך האָבּ בנה. 44 אַז
אויבּ דײַן עם [זען "עמי"
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] וועט יצא אויף מלחמה אקעגן זיין
פײַנט, אויף וואָסער דֶּרֶךְ דו וועסט זיי
שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3], און זיי וועלן פלל צו ה' אקעגן
דער עִיר וואָס דו האָסט זי בחר, און דעם בּית
וואָס איך האָבּ בנה [זען
"בנה" דניאל 52:9] צו דײַן שֵם,
54 זאָלסטו שמע אין שָמַיִם זייער תפילה און
זייער תְּחִנָּה, און עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] זייער משפט. 64 אַז אויבּ זיי וועלן
חטא צו דיר, כּי אֵין אדם אשר לֹא יֶחֱטָא, און
דו וועסט אנף אויף זיי, און זיי נתן פארן פײַנט,
און זייערע פאנגערס וועלן זיי שבה אין אֶרֶץ
פון דעם פײַנט, רחוֹקה אָדער קרוֹבה; 74 און
זיי וועלן זיך שוב צו לֵב אין דעם אֶרֶץ וואָס
זיי זײַנען שבה געוואָרן אהין, און זיי וועלן
תשובה [שוב] טאָן און וועלן חנן צו דיר אין אֶרֶץ
פון זייערע פאנגערס [שבה], אַזוי צו אמר: מיר
האָבּן חטא און עוה, מיר האָבּן רשע; 84 און זיי
וועלן זיך שוב צו דיר מיט זייער כּל לבב, און
מיט זייער כּל נפש [זען "נפש"
פון משיח ישעיהו 01:35], אין
אֶרֶץ פון זייערע פײַנט וואָס האָבּן זיי שבה,
און זיי וועלן פלל צו דיר אקעגן זייער אֶרֶץ,
וואָס דו האָסט נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אבותם, דער עִיר וואָס דו האָסט בחר,
און דעם בּית וואָס איך האָבּ בנה [זען יוחנן 32-91:2] צו דײַן שֵם, 94 זאָלסטו שמע אין שָמַיִם,
דעם מכוֹן פון דײַן וווינונג [ישב], זייער תפילה
און זייער תְּחִנָּה, און עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] זייער משפט; 05 און זאָלסט סלח דײַן
עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] וואָס זיי האָבּן חטא צו דיר, און כּל
זייערע פְשָעִים [זען ישעיה
5:35 עבד ה' משיח בּן דָוִד און פּשָעֵנוּ] וואָס זיי האָבּן פשע קעגן דיר;
און זאָלסט זיי נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] רחמים בּײַ זייערע פאנגערס [שבה], אַז
זיי זאָלן זיך רחם אויף זיי; 15 וואָרעם זיי
זײַנען דײַן עם [זען "עמי"
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] און דײַן נחלה, וואָס דו האָסט
יצא [זען "יצא" ישעיהו 01-1:11;
מיכה 1:5] פון מצרים, פון מִתּוֹךְ
כּוּר הַבַּרְזֶל. 25 אַז דײַנע אויגן זאָלן
זיין פתח צו דעם תְּחִנָּה פון דײַן עֶבֶד,
און צו דעם תְּחִנָּה פון דײַן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי] ישראל, זיי
צו שמע ווען נאָר זיי קרא צו דיר. 35 וואָרעם
דו האָסט זיי בדל דיר צום נחלה פון כּל עַמֵּי
הָאָרֶץ, אַזוי ווי דו האָסט דבר דורך דײַן
עֶבֶד משהן ווען דו האָסט יצא אבוֹתֵינוּ פון
מצרים, אֲדֹנָי ה'. 45 און עס איז געווען, ווי
שלֹמֹה האָט כלה צו פלל צו ה' די דאָזיקע כּל
תפילה און תְּחִנָּה, איז ער קום [זען "קום" במדבר 71:42; הושע 2:6] פון פאַרן מִזְבֵחַ ה', פון כרע
אויף זײַנע בֶּרֶךְ, מיט זײַנע הענט פרשׂ צום
שָמַיִם, 55 און ער האָט זיך עמד, און האָט ברך
די כּל קהל ישראל אויף א קוֹל גדוֹל, אַזוי
צו אמר: 65 ברך ה' וואָס האָט נתן זיין עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי] ישראל מְנוּחָה,
אַזוי ווי אַלץ וואָס ער האָט דבר. נישט אַן
איינציק דבר איז נפל [זען
"נפל" ישעיהו 91:62] פון כּל
דּברוֹ הטוֹב וואָס ער האָט דבר דורך משה עבדּוֹ.
75 זאָל ה' אלֹקֵינוּ זיין מיט אונדז, אַזוי
ווי ער איז געווען מיט אבוֹתֵינוּ; ער זאָל
אונדז נישט עזב [זען תהלים
(61)71-(1)2:22] און נישט נטש; 85
כדי צו נטה לְבבֵנוּ צו אים, צו הלך אין כּל
זײַנע דרכים, און לִשמֹר זײַנע מצוה און זײַנע
חוקים און זײַנע משפטים, וואָס ער האָט צוה
אבוֹתֵינוּ. 95 און זאָלן די דאָזיקע דברים
מײַנע וואָס איך האָבּ חנן פאַר ה', זיין קרֹבים
צו ה' אֱלֹקֵינוּ יוֹמם ולָיְלָה, צו עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] דאָס משפט פון זיין עֶבֶד, און
דאָס משפט פון זיין עם [זען
"עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל, דּבר יוֹם ביוֹמוֹ; 06 כדי
כּל עַמֵּי הָאָרֶץ זאָלן ידע אַז ה' הוּא האלוקים;
אֵין עוֹד; 16 און זאָל לבבכם זיין שָלֵם מיט
ה' אֱלֹקֵינוּ, צו הלך אין זײַנע חוּקים און
לִשמֹר איבּער זײַנע מצוה, אַזוי ווי היום
הזה. 26 און דער מלך און כּל ישראל מיט אים האָבּן
זבח זֶבח פאַר ה'. 36 און שלֹמֹה האָט זבח פאַרן
זבח השלמים וואָס ער האָט זבח צו ה', 000,22 בּקר,
און 000,021 צֹאן. און דער מלך און כּל בּני ישראל
האָבּן חנך דאָס בּית ה'. 46 אין יום ההוא האָט
דער מלך קדש דעם תּוֹךְ פון דעם חצר וואָס פאַר
בּית ה'; ווײַל ער האָט דאָרטן עשׂה די עוֹלָה
און די מנחה, און דאָס חֵלֶב פון די שלמים; וואָרעם
דער מִזְבֵחַ הנּחֹשת וואָס פאַר ה' איז געווען
צו קָטֹן צו כול די עוֹלָה און די מנחה, און
דאָס חֵלֶב פון די שלמים. 56 און שלֹמֹה האָט
עשׂה דעם יום-טוב אין יענער צײַט, און כּל ישראל
מיט אים א קהל גדוֹל, פון לבוֹא חַמת בּיז נָחַל
מצרים פאַר ה' אלֹקֵינוּ, 7 טעג און 7 טעג, 41 טעג.
66 אויפן 8טן יוֹם האָט ער שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3] דאָס עם [זען "עמי"
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי], און זיי האָבּן ברך דעם מלך, און
זײַנען הלך צו זייערע אוהלים שׂמֵחים און מיט
וטוֹבי לֵב איבּער כּל הטּוֹבָה וואָס ה' האָט
עשׂה צו זיין עֶבֶד דָּוִדן, און צו זיין עם
[זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל.
מלכא9
1 און עס
איז געווען, אַז שלֹמֹה האָט כלה צו בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] דאָס בּית ה', און דאָס בּית המלך,
און כּל חֵשֶק שלֹמֹהן וואָס ער האָט חפץ צו
עשׂה, 2 האָט זיך ה' באוויזן צו שלֹמֹהן שֵנִית,
אַזוי ווי ער האָט זיך באוויזן צו אים אין גִבְעוֹן.
3 און ה' האָט צו אים אמר: איך האָבּ שמע [זען "שמע" בראשית 81:22; ישעיהו 51:25;
דברים 51:81] דײַן תפילה און
דײַן תְּחִנָּה וואָס דו האָסט חנן פאַר מיר:
איך האָבּ קדש דאָס דאָזיקע בּית וואָס דו
האָסט בנה, צו שום מיין שֵם דאָרטן עַד עוֹלָם;
און מיינע אויגן און מיין לֵב וועלן דאָרטן
זיין כּל הימים. 4 און דו, אויבּ דו וועסט הלך
פאַר מיר אַזוי ווי אָבִיךָ דָּוִד איז הלך,
מיט תָּם לֵבָב און מיט יֹשֶר, צו עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] אַזוי ווי כּל וואָס איך האָבּ
דיר צוה אַז דו וועסט זיין שומר איבּער מײַנע
חוקים און מײַנע משפטים, 5 וועל איך קום דעם
כִּסֵּא פון דײַן מלוכה איבּער ישראל לְעוֹלָם;
אַזוי ווי איך האָבּ דבר צו אָבִיךָ דָּוִדן,
אַזוי צו אמר: עס וועט דיר נישט כרת [זען "כרת" דניאל 62:9] ווערן אַן אִיש פון דעם כִּסֵּא
פון ישראל. 6 אויבּ אָבער שוב וועט איר זיך שוב
פון הינטער מיר, איר און אײַערע בָּנִים, און
וועט נישט זיין שומר איבּער מײַנע מצות, מײַנע
חוּקוֹת וואָס איך האָבּ נתן פאַר אײַך, און
איר וועט הלך און עבד אלוקים אחרים, און זיך
שחה צו זיי, 7 וועל איך כרת [זען "כרת" דניאל 62:9, משיח יכרת (כרת); זען
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ישראל פון דעם פּני האדמה וואָס
איך האָבּ זיי נתן און דאָס בּית וואָס איך
האָבּ קדש צו מיין שֵם, וועל איך שלח פון מיין
פנים, און ישראל וועט ווערן פאַר א מָשָל און
פאַר א שְנִינָה צווישן כּל הָעַמִּים. 8 און
דאָס דאָזיקע בּית היה עֶלְיוֹן, וועט איטלעכער
וואָס עבר אים זיך שמם, און וועט שרק; און אַז
זיי וועלן אמר: מֶה האָט ה' עשׂה אַזוי צו דעם
דאָזיקן אֶרֶץ און צו דעם דאָזיקן בּית? 9 וועט
מען אמר: פאַר וואָס זיי האָבּן עזב [זען תהלים (61)71-(1)2:22] ה' אלֹקֵיהֶם, וואָס האָט יצא [זען "יצא" ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] אבותם פון אֶרֶץ מצרים, און זיי
האָבּן זיך חזק אָן אלוקים אחרים, און זיך שחה
צו זיי און זיי עבד; דעריבער האָט ה' געבראַכט
אויף זיי כּל הָרָעָה הזֹאת. 01 און עס איז געווען
צום סָוף פון 02 שָנָה וואָס שלֹמֹה האָט בנה
[זען "בנה" דניאל 52:9] די ביידע בּתּים, דאָס בּית ה',
און דאָס בּית המלך 11 חירם מלך צור האָט נשׂא
שלֹמֹהן מיט עצי ארזים און מיט עצי ברוֹשים
און מיט זָהָב לויט כּל חפצו, דעמאָלט דער מלך
שלֹמֹה נתן חירמען 02 עיר אין אֶרֶץ גליל. 21
און חירם איז יצא [זען "יצא"
ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] פון
צור צו ראה די ערים וואָס שלֹמֹה האָט אים נתן
און זיי זײַנען נישט ישר אין זײַנע אויגן. 31
און ער האָט אמר, וואָס זײַנען דאָס פאַר ערים
וואָס דו האָסט מיר נתן, אחִי? און מע קרא זיי
אֶרֶץ כָּבוּל בּיז אויף היום הזה. 41 און חירָם
האָט שלח [זען "שלח" מלאכי
1:3] דעם מלך 021 כּכּר זָהָב.
51 און דאָס איז די דבר פון מַס וואָס דער מלך
שלֹמֹה האָט עלה, כדי צו בנה דאָס בּית ה', און
זיין בּית, און דעם מלוא, און די חוֹמה פון ירושלים,
און חצור, און מגִדו, און גזר: 61 פרעה מלך מצרים
איז עלה, און האָט לכד גזר, און האָט זי שׂרף
אין אֵש, און דעם כנעַני וואָס איז ישב אין
דער עִיר, האָט ער הרג, און ער האָט זי נתן שלּוּחים
צו בַּת פרעֹה, אִשָּה פון שלֹמֹה. 71 און שלֹמֹה
האָט בנה גזר, און בּית-חוֹרון תּחְתּוֹן, 81
און בַעַלת, און תַדמור אין מדבר, אין אֶרֶץ,
91 און כּל ערים פון המסכּנוֹת וואָס היה צו
שלֹמֹה, און די ערים פאַר מרכּבות, און די ערים
פאַר פּרשים, און די חֵשֶק וואָס שלֹמֹה האָט
חשק צו בנה אין ירושלים, און אויפן לבנון, און
אין כּל אֶרֶץ פון זיין ממשלה. 02 דאָס כּל הָעָם
וואָס איז יתר פון דעם אמורי, דעם חִתי, דעם
פרִזי, דעם חִוִי, און דעם יבוסי, וואָס זײַנען
נישט געווען פון די בּני-יִשְראל 12 זייערע
בָּנִים וואָס זײַנען יתר נאָך זיי אין הָאָרֶץ,
וואָס די בּני-יִשְראל האָבּן זיי נישט יכל
צו חרם, זיי האָט שלֹמֹה עלה פאַר מַס עֹבֵד
בּיז אויף היום הזה. 22 אָבער פון די בּני-יִשְראל
האָט שלֹמֹה נישט נתן קיין עבדים; אָבער זיי
זײַנען געווען די אנשי המלחמה, און זײַנע עבדים,
און זײַנע שׂרים, און זײַנע שָלִיש, און די
שָׂרֵי איבּער זײַנע מרכּבות און זײַנע פרשים.
32 דאָס זײַנען געווען די שָׂרֵי הנצּבים וואָס
איבּער מְלָאכָה פון שלֹמֹה : 055 וואָס האָבּן
רדה איבּער הָעָם וואָס עשׂה די מְלָאכָה.
42 און בַּת פרעֹה איז עלה פון עִיר דָּוִד קיין
איר בּית וואָס ער האָט פאַר איר בנה [זען "בנה" דניאל 52:9], האָט ער דעמאָלט בנה דעם מלוא. 52
און שלֹמֹה פלעגט עלה 3 מאָל אין שָנָה עוֹלָה
און שלמים אויף דעם מִזְבֵחַ וואָס ער האָט
בנה צו ה', און קטר דערבײַ [אויף דעם מִזְבֵחַ]
וואָס פאַר ה'. אַזוי האָט ער שלם דאָס בּית.
62 אויך שיפן האָט עשׂה דער מלך שלֹמֹה אין עֶציון-גֶבר
וואָס בּײַ אֵלות אויפן שָׂפָה פון ים-סוף,
אין אֶרֶץ אֱדוֹם. 72 און חירָם האָט שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3] מיט די שיפן זײַנע עבדים, אנשי אֳניּוֹת
וואָס ידע דעם ים, מיט עבדים פון שלֹמֹה. 82 און
זיי זײַנען בוא קיין אוֹפיר, און האָבּן לקח
פון דאָרטן זָהָב, 024 כּכּר, און געבראַכט צום
מלך שלֹמֹה.
מלכא01
1 און די
מלכה [זען שיר השירים 8:6] פון שבא האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] די שֵמַע פון שלֹמֹהן, פון וועגן
דעם שֵם פון ה', און זי איז בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי
9-7:2; זכריה 9:9] אים צו נסה
מיט חִידָה [זען בּן דָּוִד
מתי 22-51:22]. 2 און זי איז בוא
קיין ירושלים מיט חיל כָּבֵד מְאֹד, גְמַלִּים
נשׂאים [נשׂא] מיט בשמים און זָהָב רב מְאֹד,
און טײַער געשטיין. און זי איז בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] צו שלֹמֹהן,
און האָט דבר צו אים וועגן אַלץ וואָס איז געווען
בּײַ איר לבב. 3 און שלֹמֹה האָט איר נגד כּל
אירע זאכן; נישט געווען אַ זאַך נעלם [עלם] פון
דעם מלך, וואָס ער זאָל איר נישט נגד [זען יוחנן 03-82:4]. 4 און די מלכה פון שבא האָט ראה כּל חכמה
פון שלֹמֹהן, און דאָס בּית וואָס ער האָט בנה,
5 און מאכל פון זיין טיש, און דאָס מוֹשַב פון
זײַנע עבדים, און דאָס מַעֲמַד פון זײַנע משרתים
מיט זייערע מלבושים, און זײַנע מַשְקֶה, און
זיין עוֹלָה וואָס ער פלעגט עלה אין בּית ה',
און אין איר איז עוֹד א רוּחַ נישט געבליבן.
6 און זי האָט אמר צום מלך: אמת איז געווען דאָס
דבר וואָס איך האָבּ שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אין מיין אֶרֶץ וועגן דײַנע דבר
און וועגן דײַן חכמה. 7 און איך האָבּ נישט געגלויבט
[אמן] די דברים, בּיז ווען איך בין בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] און מײַנע
אויגן האָבּן ראה; און הנה מיר איז א העלפט
נישט נגד געוואָרן. איר יסף אין חכמה און טוֹב
די שמּוּעה [זען ישעיהו 1:35] וואָס איך האָבּ שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25]. 8 אשרֵי צו דײַנע אנשים, אשרֵי
צו די דאָזיקע עבדים דײַנע וואָס עֹמְדִים
[עמד] פאַר דיר תמיד, וואָס שמע דײַן חכמה. 9
ברך ה' אֱלֹקֶיךָ וואָס האָט דיך חפץ דיך צו
נתן אויף כִּסֵּא ישראל. ווײַל ה' האָט אהב
ישראל לעולם; דעריבער האָט ער דיך שום פאַר
מלך, צו עשׂה [זען ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] משפט און
צדקה. 01 און זי האָט נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] דעם מלך 021 כּכּר זָהָב, און בשמים רבה
מְאֹד, און טײַער געשטיין; קיין מאָל עוֹד איז
נישט בוא אַזוי רב ווי יענע בשמים וואָס די
מלכה פון שבא האָט נתן צו שלֹמֹה המלך. 11 און
אויך די אֳנִי פון חירָמען וואָס האָבּן נשׂא
זָהָב פון אוֹפיר, האָבּן געבראַכט פון אוֹפיר
עצי אלמֻגּים רבה מְאֹד און טײַער געשטיין.
21 און דער מלך האָט עשׂה פון דעם עצי האלמֻגּים
מִסְעָד פאַר דעם בּית ה', און פאַר דעם בּית
המלך, און כּנֹּרוֹת און נבלים פאַר די זינגערס;
אזעלכע עצי אלמֻגּים איז נישט בוא און נישט
ראה געוואָרן בּיז אויף היום הזה. 31 און שלֹמֹה
המלך האָט נתן דער מלכה פון שבא כּל איר חפץ
וואָס זי האָט שאל, אחוץ וואָס ער האָט איר
נתן לויט דער ברייטער יָד שלֹמֹה המלך. און
זי האָט זיך פנה, און איז הלך צו איר אֶרֶץ,
זי און אירע עבדים. 41 און די וואג פון דעם זָהָב
וואָס איז בוא בּײַ שלֹמֹהן אין שָנָה אחת,
איז געווען 666 [זען התג' 81:31] כּכּר זָהָב; 51 אחוץ פון די אנשים
די תָּרִים [תָּר, תור] און פון דעם מסחר פון
די רֹכְלים [רכל], און פון כּל מלכים פון די
עֲרַב, און פון די פחוֹת [פֶחָה] הָאָרֶץ. 61
און שלֹמֹה המלך האָט עשׂה 002 צִנָּה פון זָהָב
שחט; 006 זהב איז עלה אויף 1 צִנָּה. 71 און 003 מגנים
[מָגֵן] פון זָהָב שחט; 3 מָנֶה זָהָב איז עלה
אויף 1 מָגֵן. און דער מלך האָט זיי נתן אין
דעם בּית יַעַר לבנון. 81 און דער מלך האָט עשׂה
א כִּסֵּא שֵן גָדוֹל [זען
התג' 51-11:02], און האָט אים
צפה מיט זָהָב פזז. 91 6 מעלוֹת זײַנען געווען
צום כִּסֵּא, און א קײַלעכדיקער ראש איז געווען
איבּער דעם כִּסֵּא פון הינטן; און הענטלעך
זײַנען געווען אויף ביידע זייטן פון דעם מקוֹם
צום שבת, און 2 אריוֹת [ארי] זײַנען עמד אֵצֶל
[זען משלי 03:8] די ידוֹת. 02 און 21 לייבן זײַנען דאָרטן
עמד אויף די 6 מעלוֹת, פון דער זייט און פון
דער אנדער זייט. אַזוי-וואָס איז נישט עשׂה
געוואָרן אין כּל ממלכות . 12 און כּל כלי משקה
פון שלֹמֹה המלך זײַנען געווען פון זָהָב,
און כּל כלי בּית יער הלבנון זײַנען געווען
פון זָהָב סגר; קיין כֶּסֶף; דאָס האָט אין
די יְמֵי שלֹמֹהן זיך חשב פאַר גאָרנישט. 22
וואָרעם דער מלך האָט געהאַט אֳנִי תַרְשִיש
אויפן ים מיט די אֳנִי פון חירָמען. 1 מאָל אין
3 שָנָה פלעגן די אֳנִי תַרשִיש בוא נשׂא מיט
זָהָב און כֶּסֶף, שנהבּים, און קֹפים [קוֹף],
און תֻּכִּיִּים. 32 און שלֹמֹה המלך איז געווען
גדל פון כּל מלכים פון הָאָרֶץ אין עושר און
אין חכמה. 42 און כּל הָאָרֶץ האָט בקש פּני
שלֹמֹה [זען יוחנן 12:21], כדי צו שמע זיין חכמה וואָס אלוקים
האָט נתן אין זיין לֵב. 52 און זיי האָבּן געבראַכט
איטלעכער זיין מתנה, כּלי כֶּסֶף און כּלי
זהב, און שלֹמֹה, און נשק, און בשמים, סוּסים
און פּרדים, שָנָה אין שָנָה. 62 און שלֹמֹה
האָט אסף מרכּבות און פּרשים; און ער האָט געהאַט
0041 מרכּבות, און 000,21 פּרשים; און ער האָט זיי
נחה אין די ערים פאַר מרכּבות, און בּײַם מלך
אין ירושלים. 72 און דער מלך האָט נתן כֶּסֶף
אין ירושלים אַזוי ווי שטיינער, און ארזים
האָט ער נתן אַזוי ווי די שקמה וואָס אין דער
שפֵלָה, אין רב. 82 און דער מוֹצָה פון די סוּסים
וואָס שלֹמֹה האָט געהאַט, איז געווען פון
מצרים און פון קוֵה; די סָוחרים [סחר] פון מלך
פלעגן זיי לקח פון קוֵה פאַר מְחִיר. 92 און
אַ מרכּבה איז עלה [זען "עלה"
ישעיהו 2:35] און יצא פון מצרים
פאַר 006 כֶּסֶף, און סוּס פאַר 051; און דעס גלײַכן
פאַר כּל מלכים פון די חִתים, און פאַר די מלכים
פון ארם, פלעגט מען יצא דורך זייער יָד.
מלכא11
1 און שלֹמֹה
המלך האָט אהב געהאַט נשים נכריּוֹת רבּוֹת,
אחוץ בַּת פרעֹה: מואָבישע, עמונישע, אדומישע,
צידונישע, חִתישע; 2 פון די גּוֹיִם וואָס ה'
האָט אמר די בּני-יִשְראל: איר זאָלט נישט בוא
אין זיי און זיי זאָלן נישט בוא אין אײַך; זיי
וועלן זיכער נטה לבבכם נאָך זייערע אלוקים.
צו זיי האָט שלֹמֹה זיך דבק אין אהבה. 3 און
ער האָט געהאַט 007 נָשִים שָׂרוֹת, און 003 פלגשים
[זען שיר השרים 8:6], און זײַנע נָשִים האָבּן נטה
זיין לֵב. 4 און עס איז געווען צו דער צײַט פון
זִקְנָה פון שלֹמֹה, האָבּן זײַנע נָשִים נטה
זיין לֵב נאָך אלוקים אחרים, און זיין לֵב איז
נישט געווען שָלֵם מיט ה' אלוקָיו, אַזוי ווי
דאָס לבב דָּוִיד אָבִיו. און שלֹמֹה איז הלך
נאָך עשתוֹרות אֱלוקֵי צידונים, און נאָך מִלכום,
דער שִקֻּץ פון די עמונים. 6 און שלֹמֹה האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] וואָס איז רַע
אין די אויגן פון ה', און ער איז נישט מלא נאָך
ה', אַזוי ווי דָּוִד אָבִיו. 7 דעמאָלט האָט
שלֹמֹה בנה [זען "בנה" דניאל
52:9] בָּמָה צו כמוש, דער שִקֻּץ
פון מואָב, אויף דעם הַר וואָס פאַר ירושלים,
און צו מוֹלֶך, דער שִקֻּץ פון בּני-עמון. 8
און אַזוי האָט ער עשׂה מיט כּל נָשִים הנכריּוֹת
פון אים, וואָס האָבּן קטר און זבח צו זייערע
אלוקים. 9 האָט ה' אנף אויף שלֹמֹהן, ווײַל זיין
לֵב האָט זיך נטה פון ה' אלֹקֵי ישראל, וואָס
האָט זיך באוויזן צו אים 2 מאָל, 01 און האָט
אים צוה וועגן דער דאָזיקער זאַך, נישט צו הלך
נאָך אלוקים אחרים; און ער האָט נישט שוֹמר
איבּער וואָס ה' האָט צוה. 11 און ה' האָט אמר
צו שלֹמֹהן: ווײַל דאָס איז געווען אין דיר,
און דו האָסט נישט שוֹמר מיין בְּרִית, און
מײַנע חֻקּות וואָס איך האָבּ דיר צוה, וועל
איך קרע די מלוכה פון דיר, און וועל זי נתן צו
עַבְדֶּךָ. 21 אָבער אין דײַנע טעג וועל איך
דאָס נישט עשׂה פון וועגן אָבִיךָ דָּוִד;
פון יָד בִּנְךְ וועל איך זי קרע. 31 אָבער די
כּל מלוכה וועל איך נישט קרע; שבט אחד וועל
איך נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] צו בִּנְךָ,
פון וועגן מיין עֶבֶד דָּוִדן, און פון וועגן
ירושלים וואָס איך האָבּ בחר. 41 און ה' האָט
קום שָׂטָן אויף שלֹמֹהן, הַדַד דעם אַדוֹמי.
ער איז געווען פון זֶרַע המלך אין אדום. 51 און
עס איז געווען, ווען דָּוִד איז געווען אין
אדום, בעת יוֹאָב דער שׂר הַצָבָא איז עלה צו
קבר [זען משיח קבר, ישעיהו
9:35] די חללים, און האָט נכה
כּל זָכָר אין אדום 61 6 חדשים איז דאָרטן ישב
יוֹאָב און כּל ישראל, בּיז ער האָט כרת [זען "כרת" דניאל 62:9] כּל זָכָר אין אדום 71 איז הַדַד ברח,
ער און אנשים אדומים פון אבדים פון אָבִיו
מיט אים, כדי צו בוא קיין מצרים; און הַדַד איז
געווען א נער קטן. 81 און זיי זײַנען קום פון
מדין, און זיי זײַנען בוא קיין פאָרָן, און
זיי האָבּן לקח מיט זיך אנשים פון פאָרָן, און
זײַנען בוא קיין מצרים צו פרעה מלך מצרים. און
ער האָט אים נתן [זען "נתן"
ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] בּית, און האָט אמר פאַר אים לֶחֶם, און
אים נתן אֶרֶץ. 91 און הַדַד האָט מצא חן מְאֹד
אין די אויגן פון פרעֹהן, און ער האָט אים נתן
פאַר אִשָּה די אחוֹת פון זיין אִשָּה, די אֲחוֹת
פון דער גבירה תַחפניס. 02 און די אֲחוֹת פון
תַחפניסן האָט אים ילד [זען
"ילד" ישעיהו 41:7] בְּנוֹ גנוּבתן,
און תַחפניס האָט אים גּמל בּתוֹךְ בּית פרעֹה.
און גנוּבת איז געווען אין בּית פרעֹה צווישן
בּני-פרעֹהן. 12 און ווי הַדַד האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אין מצרים אַז דָּוִד האָט זיך
שכב מיט זײַנע אבות, און אַז יוֹאָב דער שׂר
הַצָבָא איז מות [זען "מות"
ישעיהו 9:35], אַזוי האָט הַדַד
אמר צו פרעֹהן: לאז מיך שלח, און איך וועל הלך
אין מיין אֶרֶץ. 22 האָט פרעֹה צו אים אמר: אָבער
וואָס חסר [זען תהילים 1:32] דיר בּײַ מיר, אַז אָט בקש צו הלך
אין דײַן אֶרֶץ? האָט ער אמר: גאָרנישט; אָבער
שלח מוזטו מיך שלח. 32 אויך האָט אלוקים קום
אויף אים א שָׂטָן, רזוֹן בּן אֶליָדָען, וואָס
איז ברח פון אֲדֹנָיו, הַדַדעֶזֶר מלך צוֹבה.
42 און ער [רזוֹן] האָט קבץ אַרום זיך אנשים,
און ער [רזוֹן] איז געוואָרן דער שׂר גְּדוּד,
בעת דָּוִד האָט הרג די [אנשים פון צוֹבה]. און
זיי [רזוֹן און זיין גְּדוּד] זײַנען הלך קיין
דמשק, און האָבּן זיך אין איר ישב, און האָבּן
מלך אין דמשק. 52 און ער [רזוֹן] איז געווען א
שָׂטָן צו ישראל כּל יְמֵי שלֹמֹהן, אחוץ דאָס
רָעָה וואָס [פון] הַדַד. און ער [רזוֹן] האָט
קוץ צו ישראל. און ער האָט מלך איבּער ארם. 62
און יָרָבעָם בּן נבטן, אַן אֶפרַיִמער פון
צרֵדה, עֶבֶד צו שלֹמֹה, וואָס דער שֵם פון
אִמּוֹ איז געווען צרועָה, אַן אִשָּה אַן
אלמנה, האָט אויך רום זיין יָד אקעגן דעם מלך.
72 און דאָס איז די דבר ווי אַזוי ער האָט רום
זיין יָד אַקעגן דעם מלך: שלֹמֹה האָט בנה [זען "בנה" דניאל 52:9] דעם מלוא; ער האָט סגר דעם פֶּרֶץ
פון עִיר דָּוִד אָבִיו. 82 און דער אִיש יָרָבעָם
איז געווען א גִבור חיל, און שלֹמֹה האָט ראה
דעם נער אַז ער איז אַן עֹשֵׂה מְלָאכָה, און
ער האָט אים פקד איבּער דער כּל סֵבֶל בּית
יוסף. 92 און עס איז געווען אין יענער צײַט, ווען
יָרָבעָם איז יצא [זען ישעיהו
01-1:11; מיכה 1:5] פון ירושלים.
האָט אים מצא אויפן דֶּרֶךְ דער נביא אַחִיָּה
פון שילו; און ער איז געווען כָּסָה אין א שַׂלמָה
חדשה, און בּלויז זיי ביידע זײַנען געווען
אין שָׂדֶה. 03 האָט אַחִיָּה תפשׂ דעם שַׂלמָה
חדשה וואָס אויף אים, און האָט אים קרע אויף
21 שטיקער. 13 און ער האָט אמר צו יָרָבעָמען:
לקח דיר 01 שטיקער, וואָרעם אַזוי האָט אמר ה'
אֱלֹקֵי ישראל : הנה, איך קרע די מלוכה פון יָד
שלֹמֹה, און וועל דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] 01 שבטים 23 און 1 שבט זאָל אים היה,
פון וועגן מיין עֶבֶד דָּוִדן, און פון וועגן
ירושלים, דער עִיר וואָס איך האָבּ זי בחר פון
כּל שבטים פון ישראל 33 וואָרעם זיי האָבּן
מיך עזב [זען "עזב" תהלים
(61)71-(1)2:22], און האָבּן זיך
שחה צו עשתוֹרות אלוקי צידונים, צו כָמוש אלוקי
מואב, און צו מִלכום אלוקי בּני-עמון, און זיי
זײַנען נישט הלך אין מײַנע דרכים, צו עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס איז יָשָר אין מײַנע אויגן,
און מײַנע חוּקות און מײַנע משפטים, אַזוי
ווי אָבִיו דָּוִד. 43 אָבער איך וועל נישט לקח
די כּל מלוכה פון זיין יָד [יד שלֹמֹה], נייערט
איך וועל אים שית א נשִׂיא כּל יְמֵי חיּיו,
פון וועגן מיין עֶבֶד דָּוִדן, וואָס איך האָבּ
אים בחר, ווײַל ער האָט שוֹמר איבּער מײַנע
מצות און מײַנע חוּקות. 53 אָבער איך וועל לקח
די מלוכה פון דער יָד פון בְּנוֹ, און וועל
זי נתן צו דיר די 01 שבטים. 63 און בְּנוֹ וועל
איך נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] 1 שבט, כדי
א ניר זאָל בלײַבן מיין עֶבֶד דָּוִדן כּל
הימים פאַר מיר אין ירושלים, דער עִיר וואָס
איך האָבּ מיר בחר צו שום מיין שֵם דאָרטן.
73 און דיך וועל איך לקח, און וועסט מלך ווי ווײַט
דײַן נפש אוה, און וועסט זיין מלך איבּער ישראל.
83 און עס וועט זיין, אויבּ דו וועסט שמע כּל
וואָס איך וועל דיר צוה און וועסט הלך אין מײַנע
דרכים, און וועסט עשׂה [זען
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס
איז יָשָר אין מײַנע אויגן, לִשמֹר מײַנע חוּקּוֹת
און מײַנע מצות, אַזוי ווי מיין עֶבֶד דָּוִד
האָט עשׂה וועל איך זיין מיט דיר, און וועל
דיר בנה [זען "בנה" דניאל
52:9] א בּית נֶאֱמָן, אַזוי
ווי איך האָבּ בנה דָּוִדן, און איך וועל נתן
[זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35;
5:9; חגי 9-7:2] ישראל צו דיר.
93 און איך וועל ענה [זען "ענה"
ישעיהו 01,4:35] דעם זֶרַע דָּוִדן
למען זֹאת, אָבער נישט אויף כּל הימים [זען ישעיהו 01:35]. 04 און שלֹמֹה האָט בקש צו מות יָרָבעָמען.
איז יָרָבעָם קום און איז ברח קיין מצרים צו
שישַק מלך מצרים; און ער איז געווען אין מצרים
בּיז מוֹת שלֹמֹה. 14 און די יתר דִבְרֵי שלֹמֹהן,
און כּל וואָס ער האָט עשׂה און זיין חכמה,
דאָס איז שוין כתב אין סֵפֶר דִּבְרֵי שלֹמֹהן.
24 און די ימים וואָס שלֹמֹה האָט מלך אין ירושלים
איבּער כּל ישראל, זײַנען געווען 04 שָנָה. 34
און שלֹמֹה האָט זיך שכב מיט זײַנע אבות, און
ער איז קבר [זען משיח קבר,
ישעיהו 9:35] געוואָרן אין
עִיר אָבִיו דָּוִד, און בְּנוֹ רְחַבְעָם
איז געוואָרן מלך תּחת [זען
בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען ישעיהו 8,5:35, תּחת
לנו] אים.
מלכא21
1 און רְחַבְעָם
איז הלך קיין שכם, ווײַל קיין שכם איז בוא כּל
ישראל אים צו צו מאַכן מלך. 2 און עס איז געווען,
ווי יָרָבעָם בּן נבטן האָט שמע וואָרעם ער
איז נאָך געווען אין מצרים, וווהין ער איז ברח
פון מלך שלֹמֹה; און יָרָבעָם איז ישב אין מצרים,
3 און מע האָט שלח [זען "שלח"
מלאכי 1:3] און אים קרא אַזוי
איז בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] יָרָבעָם און כּל קהל ישראל, און
זיי האָבּן דבר צו רְחַבְעָמען, אַזוי צו אמר:
4 אָבִיךָ האָט הקשה [קשה] אונדזער עֹל, און
אַצונד קלל דו דעם עבֹדה קשה פון אָבִיךָ, און
זיין עֹל כּבד, וואָס ער האָט נתן אויף אונדז,
און מיר וועלן דיר עבד. 5 האָט ער צו זיי אמר:
הלך אויף נאָך 3 ימים, און שוב צו מיר. איז הָעָם
הלך. 6 האָט דער מלך רְחַבְעָם זיך יעץ מיט די
זקנים וואָס פלעגן עמד פאַר שלֹמֹה אָבִיו,
ווען ער היה חי, אַזוי צו אמר: ווי יעץ איר מיר
צו שוב אַן ענטפער דעם דאָזיקן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי]? 7 האָבּן
זיי צו אים דבר, אַזוי צו אמר: אויבּ דו וועסט
הַיּוֹם זיין אַן עֶבֶד צו דעם דאָזיקן עם
[זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי], און וועסט זיי עבד, און וועסט זיי ענה
און דבר [זען "דבר" ישעיהו
41-01:7] צו זיי דברים טוֹבים,
וועלן זיי דיר זיין עבדים אויף כּל הימים. 8
אָבער ער האָט עזב [זען "עזב"
תהלים (61)71-(1)2:22] די עצה פון
די זקנים וואָס זיי האָבּן אים יעץ, און ער
האָט זיך יעץ מיט די ילדים וואָס זײַנען גדל
מיט אים, וואָס זײַנען עמד פאַר אים. 9 און ער
האָט צו זיי אמר: וואָס יעץ איר, מיר זאָלן שוב
אַן ענטפער דעם דאָזיקן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים
מפשע עמי], וואָס האָבּן
צו מיר דבר אַזוי צו אמר: קלל דעם עֹל וואָס
אָבִיךָ האָט נתן אויף אונדז? 01 האָבּן צו אים
דבר די ילדים וואָס זײַנען גדל מיט אים, אַזוי
צו אמר: אַזוי זאָלסטו אמר צו דעם דאָזיקן עם
[זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] וואָס האָבּן צו דיר דבר, אַזוי צו אמר:
אָבִיךָ האָט הכבד [כבד] אונדזער עֹל, דעריבער
קלל דו אונדז אַזוי זאָלסטו דבר צו זיי: מיין
מינדסטער פינגער איז דיקער [עבה] פון מָתְנַיִם
אָבִי. 11 און אַצונד, אָבִי האָט אויף אײַך
עמס אן עֹל כָּבֵד [זען מתי
03:11], און איך וועל נאָך יסף
צו אײַער עֹל; אָבִי האָט אײַך יסר מיט שוֹטים
[זען ישעיהו 5:35], און איך וועל אײַך יסר מיט עקרבּים.
21 איז בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] יָרָבעָם און דאָס כּל הָעָם צו
רְחַבְעָמען אויף שְלִיש יוֹם [זען קור"א 4:51],
אַזוי ווי דער מלך האָט דבר, אַזוי צו אמר: שוב
צו מיר אויפן שְלִיש יוֹם. 31 און דער מלך האָט
ענה הָעָם קשה, און ער האָט עזב [זען תהלים (61)71-(1)2:22] די עצה פון די זקנים וואָס זיי האָבּן
אים יעץ. 41 און ער האָט צו זיי דבר אַזוי ווי
די עצה פון די ילדים, אַזוי צו אמר: אָבִי האָט
כבד אײַער עֹל, און איך וועל נאָך יסף צו אײַער
עֹל; אָבִי האָט אײַך יסר מיט שוֹטים, און איך
וועל אײַך יסר מיט עקרבּים. 51 און דער מלך האָט
נישט שמע [זען "שמע" בראשית
81:22; ישעיהו 51:25; דברים 51:81] צו הָעָם, וואָרעם דאָס איז געווען באַשערט
[סִבָּה] פון ה', כדי מקיים [קום] צו זיין זיין
דבר, וואָס ה' האָט דבר דורך אַחִיהן פון שילו
צו יָרָבעָם בּן נבטן [זען
מלכא 13-92 ;21-11:11]. 61 און ווי
כּל ישראל האָט ראה, אַז דער מלך האָט נישט
שמע [זען "שמע" בראשית 81:22;
ישעיהו 51:25; דברים 51:81] צו
זיי, אַזוי האָט הָעָם שוב דעם מלך אַן ענטפער,
אַזוי צו אמר: מַה לָּנוּ חלק אין דָּוִדן,
און לֹא נחלה אין בּן יִשַין. צו דײַנע אוהלים,
ישראל ! אַצונד ראה זיך אום אויף דײַן בּית,
דָּוִד! און ישראל איז הלך צו זײַנע אוהלים.
71 אָבער די בּני ישראל וואָס זײַנען ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אין די ערים פון יהודה, איבּער
זיי איז מלך רְחַבְעָם. 81 און דער מלך רְחַבְעָם
האָט שלח אדוֹרמען וואָס איבּער דעם מַס, און
כּל ישראל האָבּן אים רגם מיט שטיינער, און
ער איז מות, און דער מלך רְחַבְעָם האָט זיך
אמץ עלה [זען "עלה" ישעיהו
2:35] אויף זיין מרכּבה, צו
נוס קיין ירושלים. 91 און ישראל האָט פשע [זען "פשע" ישעיהו 5:35] דעם בּית דָּוִד בּיז אויף היום
הזה. 02 און עס איז געווען, ווי כּל ישראל האָט
שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אַז יָרָבעָם האָט זיך שוב, אַזוי
האָבּן זיי שלח [זען "שלח"
מלאכי 1:3] און אים קרא צו
דער עֵדָה, און זיי האָבּן אים געמאכט מלך איבּער
כּל ישראל. קיינער איז נישט געבליבן הינטער
בּית דָּוִד, אחוץ שבט יהודה אליין. 12 און רְחַבְעָם
איז בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] קיין ירושלים, און ער האָט קהל דאָס
כּל בּית יהודה, און שבט בנימין, 000,081 בחר עֹשׂה
מלחמה, צו לחם מיט בּית ישראל, כדי שוב די מלוכה
צו רְחַבְעָם בּן שלֹמֹהן. 22 איז דאָס דבר-ה'
געווען צו שמַעיה דעם אִיש האלוקים, אַזוי
צו אמר: 32 אמר צו רְחַבְעָם בּן שלֹמֹהן, מלך
יהודה, און צו כּל בּית יהודה און בנימין, און
יתר העם [זען "עמי" ישעיהו
8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי], אַזוי צו אמר: 42 אַזוי האָט ה' אמר:
איר זאָלט נישט עלה [זען
ישעיהו 2:35], און איר זאָלט
נישט לחם מיט אײַער אחים [זען "אחים" תהלים (22)32-(61)71:22, http://www.youtube.com/watch?v=6Xnhzw_A9fU
, זען אויך ישעיהו 5:35; זכריה
01:21; משיח בּן דָּוִד דקרוּ חי אויפן בוים, שמואל
ב 41:81], די בּני-יִשְראל. שוב
[זען "שוב" הושע 5-4:3; זכריה
7:31] אײַך אום איטלעכער צו
זיין בּית, וואָרעם פון מיר איז געשען די דאָזיקע
זאַך. און זיי האָבּן שמע [זען "שמע" בראשית 81:22; ישעיהו 51:25; דברים
51:81] דאָס דבר-ה', און זײַנען
שוב הלך, אַזוי ווי דאָס דבר-ה'. 52 און יָרָבעָם
האָט בנה שְכֶם אין דעם הר אפרים, און האָט
זיך אין איר ישב. און ער איז יצא [זען ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] פון דאָרטן, און האָט בנה פּנוּאֵל
[זען בראשית 03-22:23]. 62 און יָרָבעָם האָט אמר בּײַ
זיך אין לֵב: אַצונד וועט די מלוכה זיך שוב
[זען "שוב" הושע 5-4:3; זכריה
7:31] צו דעם בּית דָּוִד. 72
אויבּ דאָס דאָזיקע עם [זען
"עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי] וועט עלה [זען
ישעיהו 2:35] צו עשׂה זבחים
אין דעם בּית ה' אין ירושלים, וועט דאָס לֵב
פון דעם דאָזיקן עם זיך שוב צו אֲדֹנֵיהֶם,
צו רְחַבְעָם מלך יהודה, און זיי וועלן מיך
הרג, און וועלן זיך שוב צו רְחַבְעָם מלך יהודה.
82 האָט דער מלך זיך יעץ, און האָט עשׂה 2 עֶגְלֵי
זָהָב; און ער האָט צו זיי אמר: גענוג אײַך עלה
[זען ישעיהו 2:35] קיין ירושלים! הנה זײַנען דײַנע
אלוקים, ישראל, וואָס האָבּן דיך עלה פון אֶרֶץ
מצרים. 92 און ער האָט איינס שום אין בּית א-ל,
און איינס האָט ער נתן אין דָן. 03 און די דאָזיקע
זאַך איז געוואָרן פאַר א חַטָּאת; און דאָס
עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] איז הלך צו איינעם בּיז קיין דָן. 13 און
ער האָט עשׂה בּתּים פון בָּמות, און האָט עשׂה
כֹּהנים פון קצוֹת הָעָם וואָס זײַנען נישט
געווען פון בּני-לֵוי. 23 און יָרָבעָם האָט
עשׂה א יום-טוב אין אַכטן חודש, אין 51 יוֹם פון
חודש, אַזוי ווי דער יום-טוב וואָס אין יהודה,
און ער איז עלה אויפן מִזְבֵחַ. אַזוי האָט
ער עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] אין בּית
אֵ-ל, כדי צו זבח צו די עגלים וואָס ער האָט
עשׂה; און ער האָט עמד אין בּית-אֵ-ל די כֹּהנים
פון די בָּמות וואָס ער האָט עשׂה. 33 און ער
איז עלה [זען "עלה" ישעיהו
2:35] אויף דעם מִזְבֵחַ וואָס
ער האָט עשׂה אין בֵּית א-ל, אין 51טן יוֹם פון
8טן חודש, אין דעם חודש וואָס ער האָט בדא פון
זיין לֵב; און ער האָט עשׂה א יום-טוב בּײַ די
בּני-יִשְראל, און ער איז עלה אויפן מִזְבֵחַ
צו קטר.
מלכא31
1 און הנה
אַן אִיש אלוקים איז בוא פון יהודה דורך דעם
דבר-ה' קיין בּית אֵ-ל, ווען יָרָבעָם איז עמד
אויפן מִזְבֵחַ צו קטר. 2 און ער האָט קרא צום
מִזְבֵחַ דורך דעם דבר-ה', און האָט אמר: מִזְבֵחַ!
מִזְבֵחַ! אַזוי האָט ה' אמר: הנה, בּן ווערט
נולָד [זען "ילד" ישעיהו 41:7] צו דעם בּית דָּוִד יֹאשִיָהוּ
שמוֹ [זען "שמוֹ" פון צֶמַח
משיח, זכריה 21-11:6, יהושע/ישוע איז בַעַל אותו
שם פון משיח; זען מלכב 61-51:32], און ער וועט זבח אויף דיר די כֹּהנים
פון די בָּמות וואָס קטר אויף דיר; און עצמוֹת
אָדָם וועט מען שׂרף אויף דיר. 3 און ער האָט
נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7;
9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אין יום ההוא
אַ מוֹפֵת, אַזוי צו אמר: דאָס איז דער מוֹפֵת
וואָס ה' האָט דבר: הנה, דער מִזְבֵחַ ווערט
נקרע [קרע], און די דֶּשֶן וואָס אויף אים וועט
זיך שפך [זען מלכב 61-51:32]. 4 און עס איז געווען, ווי דער מלך
האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו
21:35-51:25] דאָס דבר אִיש האלוקים
וואָס ער האָט קרא צום מִזְבֵחַ אין בּית אֵ-ל,
אַזוי האָט יָרָבעָם שלח זיין יָד פון מִזְבֵחַ,
אַזוי צו אמר: תפשׂ אים. און זיין יָד וואָס
ער האָט שלח אויף אים, איז יבש געוואָרן, און
ער האָט זי נישט יכל שוב צו זיך. 5 און דער מִזְבֵחַ
איז נקרע [קרע] געוואָרן, און די דֶּשֶן האָט
זיך שפך פון מִזְבֵחַ, אַזוי ווי דער מוֹפֵת
[זען "מוֹפֵת" זכריה 8:3] וואָס דער אִיש האלוקים האָט נתן
[זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35;
5:9; חגי 9-7:2] דורך דעם דבַר-ה'.
6 האָט דער מלך זיך ענה און האָט אמר צום אִיש
האלוקים: חלה נָא בּײַ ה' אֱלֹקֶיךָ, און זײַ
פלל פאַר מיר, אַז מיין יָד זאָל זיך שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; זכריה 7:31] צו מיר. האָט דער אִיש האלוקים
חלה בּײַ ה', און די יָד פון דעם מלך האָט זיך
שוב, און איז געוואָרן אַזוי ווי פריִער. 7 האָט
דער מלך דבר צום אִיש האלוקים: בוא מיט מיר
אהיים, און סעד זיך, און איך וועל דיר נתן א
מתנה. 8 האָט דער אִיש האלוקים אמר צום מלך:
ווען דו זאָלסט מיר נתן אַ האלב בּית דײַנס,
וועל איך נישט בוא מיט דיר, און וועל נישט אכל
קיין לֶחֶם און נישט שתה קיין מַיִם אין דעם
דאָזיקן מקוֹם. 9 וואָרעם אַזוי האָט מען מיר
צוה דורך דעם דבר-ה', אַזוי צו אמר: זאָלסט נישט
אכל קיין לֶחֶם און נישט שתה קיין מַיִם, און
זאָלסט זיך נישט שוב [זען
"שוב" הושע 5-4:3; זכריה 7:31]
אויף דעם דֶּרֶךְ וואָס דו ביסט הלך. 01 און
ער איז הלך מיט אַן אַנדער דֶּרֶךְ, און האָט
זיך נישט שוב [זען "שוב" הושע
5-4:3; יכריה 7:31] מיט דעם דֶּרֶךְ
וואָס ער איז אויף אים בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי
9-7:2; זכריה 9:9] קיין בּית אֵ-ל.
11 און איינער אַן נביא זָקֵן איז ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אין בּית אֵ-ל; איז בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] איינער
פון זײַנע בָּנִים, און האָט אים סֵפֶר די כּל
המעשׂה וואָס דער אִיש האלוקים האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] דעם יוֹם אין בּית אֵ-ל,
און די דברים וואָס ער האָט דבר צום מלך. און
ווי זיי האָבּן עס סֵפֶר צו אֲבִיהֶם, 21 אַזוי
האָט אֲבִיהֶם צו זיי דבר: וואָסער דֶּרֶךְ
איז ער הלך? און זײַנע בָּנִים האָבּן געזען
[ראה] דעם דֶּרֶךְ וואָס דער אִיש האלוקים וואָס
איז בוא פון יהודה, איז הלך. 31 האָט ער אמר צו
זײַנע בָּנִים: חבש מיר אָן דעם חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר" פון משיח, זכריה 9:9]. האָבּן זיי אים חבש דעם חֲמוֹר,
און ער איז רכב אויף אים. 41 און ער איז הלך נאָך
דעם אִיש האלוקים, און האָט אים מצא ישב אונטער
אַן אייכנבוים, און ער האָט צו אים אמר: ביסט
דו דער אִיש האלוקים וואָס איז בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] פון יהודה?
האָט ער אמר: איך. 51 האָט ער צו אים אמר: הלך
מיט מיר אהיים, און אכל לֶחֶם. 61 האָט ער צו
אים אמר: איך יכל זיך נישט שוב מיט דיר און בוא
צו דיר, און איך וועל נישט אכל קיין לֶחֶם און
נישט שתה קיין מַיִם בּײַ דיר אין דעם דאָזיקן
מקוֹם. 71 וואָרעם דורך דעם דבר-ה' ער דבר צו
מיר: זאָלסט נישט אכל קיין לֶחֶם און נישט שתה
דאָרטן קיין מַיִם, און זאָלסט זיך נישט שוב
צו הלך מיט דעם דֶּרֶךְ וואָס דו ביסט אויף
אים הלך. 81 האָט ער צו אים אמר: איך בין אויך
א נביא אַזוי ווי דו, און א מלאך [זען גלט' 8:1] האָט
דבר צו מיר דורך דעם דבר-ה', אַזוי צו אמר: שוב
אים אום מיט דיר אין דײַן בּית, און ער זאָל
אכל לֶחֶם און שתה מַיִם. כחש האָט ער אים. 91
האָט ער זיך שוב מיט אים, און ער האָט אכל לֶחֶם
אין זיין בּית, און שתה מַיִם. 02 און עס איז
געווען, ווי זיין ישב בּײַם טיש, אַזוי איז
דאָס דבר-ה' געווען צו דעם נביא וואָס האָט
אים שוב. 12 און ער האָט קרא צו דעם אִיש האלוקים
וואָס איז בוא פון יהודה, אַזוי צו אמר: אַזוי
האָט ה' אמר: ווײַל דו האָסט מרה דעם פֶּה ה',
און האָסט נישט שוֹמר איבּער דעם מצוה וואָס
ה' אֱלֹקֶיךָ האָט דיר צוה, 22 און האָסט זיך
שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; יכריה
7:31], און אכל לֶחֶם און שתה
מַיִם אין דעם מקוֹם וואָס ער האָט דיר דבר:
זאָלסט נישט אכל קיין לֶחֶם און נישט שתה קיין
מַיִם וועט דײַן נְבֵלָה נישט בוא צו דעם קבר
פון דײַנע אבות. 32 און עס איז געווען, נאָך דעם
ווי ער האָט אכל לֶחֶם, און נאָך דעם ווי ער
האָט שתה, האָט ער חבש דעם חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר" פון משיח, זכריה 9:9] פאַר אים, פאַר דעם נביא וואָס
ער האָט אים שוב. 42 און ער איז הלך, און אַן אַרְיֵה
האָט אים מצא אין דֶּרֶךְ, און האָט אים מות;
און זיין נְבֵלָה איז שלך אויפן דֶּרֶךְ, און
דער חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר"
פון משיח, זכריה 9:9] איז עמד
אֵצֶל [זען משלי 03:8] אים; אויך דער אַרְיֵה איז עמד
אֵצֶל דעם נְבֵלָה. 52 און הנה אנשים זײַנען
עבר, און האָבּן ראה דעם נְבֵלָה שלך אויפן
דֶּרֶךְ, און דעם אַרְיֵה עמד אֵצֶל דעם נְבֵלָה;
זײַנען זיי בוא און האָבּן דבר אין דער עִיר
וואָס דער נביא הזקן איז אין איר ישב. 62 האָט
שמע דער נביא וואָס האָט אים שוב פון דֶּרֶךְ,
און ער האָט אמר: דאָס איז דער אִיש האלוקים
וואָס האָט מרה דעם פֶּה ה', און ה' האָט אים
נתן צום אַרְיֵה, און ער האָט אים שבר און אים
מות, אַזוי ווי דאָס דבר-ה' וואָס ער האָט צו
אים דבר. 72 און ער האָט דבר זײַנע בָּנִים, אַזוי
צו אמר: חבש מיר אָן דעם חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר" פון משיח, זכריה 9:9]. האָבּן זיי חבש. 82 און ער איז הלך
און האָט מצא דעם נְבֵלָה שלך אויפן דֶּרֶךְ,
און דער חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר"
פון משיח, זכריה 9:9] און דער
אַרְיֵה עמד אֵצֶל דעם נְבֵלָה. נישט דער אַרְיֵה
האָט אכל דעם נְבֵלָה, און נישט ער האָט שבר
דעם חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר"
פון משיח, זכריה 9:9]. 92 האָט
דער נביא נשׂה דעם נְבֵלָה פון דעם אִיש האלוקים,
און האָט אים נוח אויפן חֲמוֹר [זען "חֲמוֹר" פון משיח, זכריה 9:9], און האָט אים שוב; און ער איז בוא
אין דער עִיר פון דעם נביא הזקן, צו ספד [זען "ספד" זכריה 01:21] און אים צו קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35]. 03 און ער האָט נוח זיין נְבֵלָה
אין זיין אייגענעם קבר, און מע האָט ספד אויף
אים: וויי, אָחִי! 13 און עס איז געווען נאָך
דעם אַז ער האָט אים קבר [זען
משיח קבר, ישעיהו 9:35] האָט
ער אמר צו זײַנע בָּנִים, אַזוי צו אמר: אַז
איך מות, זאָלט איר מיך קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] אין דעם קבר וואָס דער אִיש האלוקים
איז אין אים קבר; אֵצֶל זײַנע עצמות נוח מײַנע
עצמות. 23 וואָרעם געשען וועט געשען דאָס דבר
וואָס ער האָט קרא דורך דעם דבר ה' איבּער דעם
מִזְבֵחַ וואָס אין בּית אֵ-ל, און איבּער כּל
בּתּים פון די בָּמות וואָס אין די ערים פון
שומרון. 33 נאָך דער דאָזיקער געשעעניש האָט
זיך יָרָבעָם נישט שוב פון זיין דֶּרֶךְ הָרָעָה,
און ער האָט שוב און עשׂה פון קצוֹת העם כֹּהנים
פון בָּמות. ווער עס האָט חפץ פלעגט ער מלא
זיין יָד, ער זאָל ווערן פון די כֹּהנים פון
די בָּמות. 43 און דורך דער דאָזיקער זאַך איז
געווען אַ חַטָּאת אויף דעם בּית יָרָבעָם;
כדי עס הכחיד [כחד] און שמד פון פּני האדמה.
מלכא41
1 אין יענער
צײַט איז חלה געוואָרן אֲבִיָּה בּן יָרָבעָמען.
2 האָט יָרָבעָם אמר צו זיין אִשָּה: קוּם! נָא,
און השתּנּה [שָנָה] זיך, מע זאָל נישט ידע אַז
דו ביסט אִשָּה פון יָרָבעָם, און זאָלסט הלך
קיין שילו. הנה, דאָרטן איז אַחִיָּה דער נביא,
דער וואָס האָט דבר אויף מיר, אַז איך וועל
ווערן מלך איבּער דעם דאָזיקן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי]. 3 און זאָלסט
לקח מיט דיר 01 לחם, און נִקּוּד, און א בּקבֻּק
דבש, און בוא [זען "בוא" בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; מלאכי 1:3; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] צו אים; ער וועט דיר נגד וואָס
וועט זיין מיטן נער. 4 האָט אִשָּה פון יָרָבעָם
אַזוי עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] און זי איז
קום [זען "קום" במדבר 71:42;
הושע 2:6] און איז הלך קיין
שילו, און זי איז בוא [זען
"בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה
9:9] אין בּית אַחִיָּה; און
אַחִיָּה האָט נישט יכל צו ראה, וואָרעם זײַנע
אויגן זײַנען געווען קום פאַר זיין שֵׂיה.
5 אָבער ה' האָט אמר אַחִיָּהן: הנה, אִשָּה
פון יָרָבעָם בוא צו דרש דבר בּײַ דיר וועגן
בְּנָהּ, וואָרעם ער איז חלה; זאָלסטו אַזוי
און אַזוי דבר [זען "דבר"
ישעיהו 41-01:7] צו איר. און
עס וועט זיין, אַז זי בוא, וועט זי זיך התנכּר
[נכר]. 6 און עס איז געווען, ווי אַחִיָּה האָט
שמע דעם קוֹל פון אירע רגלים [זען תהלים 71:22], ווען
זי איז בוא אין פֶּתַח, אַזוי האָט ער אמר: בוא!
אִשָּה פון יָרָבעָם, לָמָּה דען זיך התנכּר
[נכר], אַז איך בין שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3] צו דיר מיט
קָשָה? 7 הלך! אמר צו יָרָבעָמען: אַזוי האָט
אמר ה' אלֹקֵי ישראל: ווײַל איך האָבּ דיך רום
פון צווישן הָעָם, און האָבּ דיך נתן פאַר א
נָגִיד איבּער עַמִּי ישראל; 8 און איך האָבּ
קרע די מלוכה פון דעם בּית דָּוִד, און האָבּ
זי דיר נתן; און דו ביסט נישט געווען אַזוי
ווי מיין עֶבֶד דָּוִד, וואָס האָט שוֹמר איבּער
מײַנע מצות, און וואָס איז הלך נאָך מיר מיט
זיין כּל לבב, צו עשׂה [זען
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] רַק
וואָס איז יָשָר אין מײַנע אויגן; 9 און האָסט
רעע צו עשׂה ווי כּל וואָס זײַנען געווען פריִער
דיר, און ביסט הלך און האָסט דיר עשׂה אלוקים
אחרים, און מַסֵּכָה, מיך צו כעס, און מיך האָסטו
שלך הינטער דײַן גַּו; 01 דעריבער הנה, איך ברענג
אָן רָעָה אויף בּית יָרָבעָם, און איך וועל
כרת [זען "כרת משיח" דניאל
62:9] פון יָרָבעָמען כּל וואָס
שתן בקיר, עצר און עזב, צווישן ישראל, און וועל
בער בּית יָרָבעָם אַזוי ווי מע בער גָּלָל,
בּיז עס וועט תמם ווערן. 11 דעם וואָס מות פון
יָרָבעָמען אין עִיר, וועלן די כלבים [זען תהלים 71:22] אכל, און דעם וואָס מות אין שָׂדֵה, וועלן
די עוֹף הַשָמַיִם אכל; וואָרעם ה' האָט דבר.
21 און דו קוּם! הלך! אהיים; ווי דײַנע רגלים
[זען תהלים 71:22] בוא [זען "בוא"
בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; מלאכי 1:3; חגי 9-7:2; זכריה
9:9] אין עִיר, אַזוי וועט
דאָס ילד מות. 31 און כּל ישראל וועלן אים ספד
[זען "ספד" זכריה 01:21], און וועלן אים קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35]; וואָרעם בּלויז דער דאָזיקער
פון יָרָבעָמען וועט בוא צו קבר, ווײַל אין
אים איז מצא געוואָרן עפעס טוֹב אַקעגן ה' אֱלֹקֵי
ישראל, אין בּית יָרָבעָם. 41 און ה' וועט זיך
קום א מלך איבּער ישראל, וואָס וועט כרת בּית
יָרָבעָם יום ההוא. און מה גַּם עָתָּה [זען מלכא 92-72:51]? 51 וואָרעם ה' וועט נכה [זען "נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35; 6:05] ישראל, אַזוי ווי א קָנֶה ווערט
נוד אין מַיִם, און ער וועט נתש ישראל פון דער
דאָזיקער הָאֲדָמָה הטּוֹבָה וואָס ער האָט
נתן [זען ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9;
חגי 9-7:2] אבותֵיהֶם, און ער
וועט זיי זרה פון יענער זייט נָהָר, פאַר וואָס
זיי האָבּן עשׂה זייערע אֲשֵרָה, כעס ה'. 61 און
ער וועט נתן ישראל בִּגְלַל די חַטָּאת פון
יָרָבעָמען וואָס ער האָט חטא, און וואָס ער
האָט געמאכט חטא ישראל. 71 און אִשָּה פון יָרָבעָם
איז קום, און איז הלך און בוא קיין תִרצָה; ווי
זי איז בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] אויף דעם סַף פון בּית, אַזוי איז
דאָס נער מות. 81 און כּל ישראל האָבּן אים קבר
[זען משיח קבר, ישעיהו 9:35], און אים ספד [זען זכריה 01:21]; אַזוי
ווי דאָס דבר-ה' וואָס ער האָט דבר דורך זיין
עֶבֶד אַחִיָּה דעם נביא. 91 און די יתר דּברי
יָרָבעָמען, ווי ער האָט לחם, און ווי ער האָט
מלך, דאָס איז כתב אין סֵפֶר דִּבְרֵי הימים
פון מלכים פון ישראל . 02 און די ימים וואָס יָרָבעָם
האָט מלך, זײַנען געווען 22 שָנָה, און ער האָט
זיך שכב מיט זײַנע אבות, און בְּנוֹ נָדָב איז
געוואָרן מלך אויף זיין תּחת. 12 און רְחַבְעָם
בּן שלֹמֹהן האָט מלך אין יהודה. 14 שָנָה איז
רְחַבְעָם געווען אַז ער איז געוואָרן מלך,
און 71 שָנָה האָט ער מלך אין ירושלים, דער עִיר
וואָס ה' האָט בחר פון כּל שבטים אין ישראל,
צו שום שמוֹ [זען "שמוֹ" פון
צֶמַח משיח, זכריה 21-11:6, יהושע/ישוע איז בַעַל
אותו שם פון משיח] דאָרטן.
און דער שֵם פון אמּוֹ איז געווען נעַמָה די
עמונית. 22 און יהודה האָט עשׂה וואָס איז הָרַע
אין די אויגן פון ה', און זיי האָבּן אים קנא
ווי אלץ וואָס אבותם האָבּן עשׂה מיט זייערע
חַטָּאת וואָס זיי האָבּן חטא. 32 און זיי אויך
האָבּן זיך בנה בָּמות, און מַצֵּבָה, און אֲשֵרָה,
אויף כּל גִּבעָה גְבֹהָה, און אונטער כּל
עֵץ רַעֲנָן. 42 און אויך קָדֵש זײַנען געווען
אין הָאָרֶץ. זיי האָבּן עשׂה אַזוי ווי כּל
התּוֹעבות פון די גּוֹיִם וואָס ה' האָט ירש
פון פאַר די בּני-יִשְראל. 52 און עס איז געווען
אין 5טן שָנָה פון מלך רְחַבְעָם איז שישַק
מלך מצרים עלה אויף ירושלים. 62 און ער האָט
לקח די אוֹצרות בּית ה', און די אוֹצרות בּית
המלך; אַלץ האָט ער לקח. און ער האָט לקח כּל
מָגִנִּים פון זהב וואָס שלֹמֹה האָט עשׂה.
72 און דער מלך רְחַבְעָם האָט עשׂה תּחת זיי
מָגִנִּים פון נחֹשֶת, און האָט זיי פקד אויף
דער יָד פון די שׂרים פון די לויפערס [רוץ] וואָס
האָבּן שוֹמר איבּער דעם פּתח בּית המלך. 82
און עס איז געווען, ווען נאָר דער מלך פלעגט
בוא אין בּית ה', פלעגן די לויפערס [רוץ] זיי
נשׂא; דערנאך פלעגן זיי זיי שוב אין דער תָּא
פון די לויפערס [רוץ]. 92 און די יתר דּברי רְחַבְעָמען,
און אַלץ וואָס ער האָט עשׂה דאָס איז שוין
כתב סֵפֶר דִבְרֵי הימים אין מלכים פון יהודה.
03 און מלחמה איז געווען צווישן רְחַבְעָמען
און צווישן יָרָבעָמען כּל הימים. 13 און רְחַבְעָם
האָט זיך שכב מיט זײַנע אבות, און ער איז קבר
[זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] געוואָרן לעבן זײַנע אבות אין
עִיר דָּוִד. און דער שֵם פון אִמּוֹ איז געווען
נַעַמָה די עמונית. און בְּנוֹ אַביָם איז
געוואָרן מלך אויף זיין תּחת.
מלכא51
1 און אין
81טן שָנָה פון מלך יָרָבעָם בּן נבטן, איז אֲבִיָּם
געוואָרן מלך איבּער יהודה. 2 3 שָנָה האָט ער
מלך אין ירושלים. און דער שֵם פון אִמּוֹ איז
געווען מעכה בַּת אבישָלומען. 3 און ער איז
הלך אין כּל חַטָּאת אָבִיו, וואָס ער האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] פאַר אים, און
זיין לֵב איז נישט געווען שָלֵם מיט ה' אלוקָיו
אַזוי ווי דאָס לֵב דָּוִדן אָבִיו. 4 אָבער
למען דָּוִד האָט אים ה' אלוקָיו נתן א נִיר
אין ירושלים, צו קום [זען
קום בּן דָּוִד, קור"א 4:51] בְּנוֹ נאָך אים, און להעמיד [עמד] ירושלים.
5 ווײַל דָּוִד האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס איז ישר אין די אויגן פון
ה', און האָט זיך נישט סור פון כּל וואָס ער
האָט אים צוה, כּל יְמֵי חַיָּיו, אחוץ אין
דער דבר מיט אורִיה דעם חִתי. 6 און מלחמה איז
געווען צווישן רְחַבְעָמען און צווישן יָרָבעָמען
כּל יְמֵי חַיָּיו. 7 און די יתר זאַכן וועגן
אַביָמען, און כּל וואָס ער האָט עשׂה, דאָס
איז שוין כתב אין סֵפֶר דברי הימים למלכים
פון יהודה. און מלחמה איז געווען צווישן אַביָמען
און צווישן יָרָבעָמען. 8 און אֲבִיָּם האָט
זיך שכב מיט זײַנע אבות, און מע האָט אים קבר
[זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] אין עיר דָּוִד. און בְּנוֹ אָסאָ
איז געוואָרן מלך אויף זיין תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען
ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו]. 9 און
אין 02טן שָנָה פון יָרָבעָם מלך ישראל, איז
אָסאָ געוואָרן מלך איבּער יהודה. 01 און 14 שָנָה
האָט ער מלך אין ירושלים. און דער שֵם פון אמּוֹ
איז געווען מעכה בַּת אַבישָלומען. 11 און אָסאָ
האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס איז
ישר אין די אויגן פון ה', אַזוי ווי אָבִיו דָּוִד.
21 און ער האָט עבר פון הָאָרֶץ די קָדֵש, און
האָט סור כּל גִּלֻּלִים [גלוּל] וואָס זײַנע
אבות האָבּן עשׂה. 31 און אויך אִמּוֹ מעכהן
האָט ער סור פון זיין גבירה, ווײַל זי האָט
עשׂה אַ מפלצת צו דער אַשֵרָה. און אָסאָ האָט
כרת איר מפלצת, און שׂרף בּײַם נָחַל קִדרון.
41 אָבער די בָמות זײַנען נישט סור געוואָרן;
אָבער דאָס לֵב אָסאָן איז געווען שָלֵם מיט
ה' כּל יָמָיו. 51 און ער האָט געבראַכט די קָדשֵי
אָבִיו, און זײַנע אייגענע געהייליקטע זאַכן,
אין בּית ה', כֶּסֶף, און זָהָב, און כלים. 61
און מלחמה איז געווען צווישן אָסאָן און צווישן
בַעשא מלך ישראל כּל זייערע טעג. 71 און בַעשא
מלך ישראל איז עלה [זען "עלה"
ישעיהו 2:35] אויף יהודה, און
האָט בנה [זען "בנה" דניאל
52:9] רמה, כדי נישט צו נתן
יצא און בוא בּײַ אָסאָ מלך יהודה. 81 האָט אָסאָ
לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35;
זכריה 31-11:6; 31:11] דאָס כּל
כֶּסֶף און זָהָב וואָס איז יתר אין די אוֹצרות
פון בּית ה', און די אוֹצרות פון בּית המלך,
און האָט זיי נתן [זען "נתן"
ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אין דער יָד פון זײַנע עבדים; און דער
מלך אָסאָ האָט זיי שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3] צו בּן-הַדַד
בּן טַברִמון בּן חֶזיונען, מלך ארם, וואָס
איז ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3;
זכריה 31-11:6] אין דמשק, אַזוי
צו אמר: 91 א בְּרִית איז צווישן מיר און צווישן
דיר, צווישן אָבִי און צווישן אָבִיךָ; הנה
איך שלח דיר אַ שוחד כֶּסֶף, און זָהָב; הלך!
הֵפֵא [פרר]! דײַן בְּרִית מיט בַעשא מלך ישראל,
כדי ער זאָל עלה פון מיר. 02 האָט בּן-הַדַד שמע
[זען "שמע" בראשית 81:22; ישעיהו
51:25; דברים 51:81] צום מלך אָסאָ,
און ער האָט שלח זײַנע שָׂרֵי החילים אויף
די ערים פון ישראל, און האָט נכה עִיון, און
דָן, און אָבל-בּית-מעכָה, און כּל כִנרות, מיט
כּל אֶרֶץ נפתלי. 12 און עס איז געווען, ווי בַעשא
האָט שמע [זען "שמע" בראשית
81:22; ישעיהו 51:25; דברים 51:81], אַזוי האָט ער חדל בנה רמה, און איז
ישב אין תִרצָה. 22 און דער מלך אָסאָ האָט השמיע
[שמע] כּל יהודה, קיינעם נישט נקי, און זיי האָבּן
נשׂא די שטיינער פון רמה און אירע האָלצן, מיט
וואָס בַעשא האָט בנה [זען
"בנה" דניאל 52:9]; און דער מלך
אָסאָ האָט מיט זיי בנה [זען
"בנה" תהלים 22:811] גֶבע-בנימין,
און מִצְפֶּה. 32 און די יתר כּל דברי אָסאָן,
און כּל גבורה פון אים, און כּל וואָס ער האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] און די ערים וואָס
ער האָט בנה [זען "בנה" דניאל
52:9], דאָס איז שוין כתב אין
סֵפֶר דברי הימים למלכים פון יהודה. אָבער
צו דער צײַט פון זיין זקנה איז ער חלה געוואָרן
אויף די רגלים [זען תהלים
71:22]. 42 און אָסאָ האָט זיך
שכב מיט זײַנע אבות, און ער איז קבר [זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] געוואָרן לעבן זײַנע אבות אין
עִיר דָּוִד אָבִיו, און בְּנוֹ יְהוֹשָפָט
איז געוואָרן מלך אויף זיין תּחת. 52 און נָדב
בּן יָרָבעָמען איז געוואָרן מלך איבּער ישראל
אין שֵנִי שָנָה פון אָסאָ מלך יהודה, און ער
האָט מלך איבּער ישראל 2 שָנָה. 62 און ער האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] וואָס איז הָרַע
אין די אויגן פון ה', און איז הלך אין דעם דֶּרֶךְ
פון אָבִיו, און אין זיין חַטָּאת וואָס ער
האָט החטא [חטא] ישראל. 72 און בַעשא בּן אַחִיהן,
פון דעם בּית יִששָכָר, האָט קשר אויף אים,
און בַעשא האָט אים נכה אין גִבתון וואָס פון
די פלשתים, ווען נָדב און כּל ישראל האָבּן
צור אויף גִבתון. 82 און בַעשא האָט אים מות
אין 3טן שָנָה פון אָסאָ מלך יהודה, און איז
געוואָרן מלך אויף זיין תּחת. 92 און עס איז
געווען, ווי ער איז געוואָרן מלך, האָט ער נכה
[זען "נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35;
6:05] דאָס כּל בּית יָרָבעָמען;
ער האָט נישט שאר קיין נשמה פון יָרָבעָמען,
בּיז ער האָט אים שמד, אַזוי ווי דאָס דבר-ה'
וואָס ער האָט דבר דורך זיין עֶבֶד אחִיהן
פון שילו [זען מלכא 01:41]; 03 פאַר די חַטָּאת פון יָרָבעָמען
וואָס ער האָט חטא, און וואָס ער האָט החטא
[חטא] ישראל ; פון ווען זיין כעס וואָס ער האָט
כעס ה' אלֹקֵי ישראל. 13 און די יתר דּברי וועגן
נָדבן, און כּל וואָס ער האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] דאָס איז שוין כתב אין
סֵפֶר דברי הימים מלכים פון ישראל. 23 און מלחמה
איז געווען צווישן אָסאָן און צווישן בַעשא
מלך ישראל כּל זייערע טעג. 33 אין שְלִיש שָנָה
פון אָסאָ מלך יהודה, איז בַעשא בּן אֲחִיָּהן
געוואָרן מלך איבּער כּל ישראל אין תִרצָה,
[און האָט געקיניגט] 42 שָנָה. 43 און ער האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] וואָס איז הָרַע
אין די אויגן פון ה', און איז הלך אין דעם דֶּרֶךְ
פון יָרָבעָמען, און אין זיין חַטָּאת וואָס
ער האָט החטא [חטא] ישראל.
מלכא61
1 און דאָס
דבר-ה' איז געווען צו יֵהוא בּן חַנָנין, אויף
בַעשאן, אַזוי צו אמר: 2 ווײַל איך האָבּ דיך
רום פון הֶעָפָר, און האָבּ דיך נתן פאַר א
נָגִיד איבּער עַמִּי ישראל [זען ישעיהו 8:35], און
דו ביסט הלך אין דעם דֶּרֶךְ פון יָרָבעָמען,
און האָסט החטא [חטא] עַמִּי ישראל מיך צו כעס
מיט זייערע חַטָּאת 3 הנני בער אחרי בַעשאן
און זיין בּית, און וועל נתן דײַן בּית ווי
דאָס בּית פון יָרָבעָם בּן נבטן. 4 דעם וואָס
מות פון בַעשאן אין עִיר, וועלן די כּלבים [זען תהלים 71:22] אכל, און דעם וואָס מות פון אים אין שָׂדֶה,
וועלן די עוֹף הַשָמָיִם אכל. 5 און די יתר דּברֵי
בַעשאן, און וואָס ער האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] און זיין גבורה, דאָס איז שוין
כתב אין סֵפֶר דברי הימים מלכים פון ישראל.
6 און בַעשא האָט זיך שכב מיט זײַנע אבות, און
ער איז קבר [זען משיח קבר,
ישעיהו 9:35] געוואָרן אין
תִרצָה, און בְּנוֹ אֵלָה איז געוואָרן מלך
אויף זיין תּחת [זען בראשית
31:22, תּחת בְּנוֹ; זען ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו]. 7 און אויך איז דאָס דבר-ה' געווען
דורך יֵהוא בּן חַנָנין, דעם נביא, אויף בַעשאן
און אויף זיין בּית, אי פאַר כּל הָרָעָה וואָס
ער האָט עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] אין
די אויגן פון ה', אים צו כעס מיט די מעשה פון
זײַנע הענט, צו זיין אַזוי ווי דאָס בּית פון
יָרָבעָמען, אי פאַר וואָס ער האָט אים נכה
[זען "נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35;
6:05]. 8 אין 62טן שָנָה פון אָסאָ
מלך יהודה, איז אֵלָה בּן בַעשאן געוואָרן
מלך איבּער ישראל אין תִרצָה, [און האָט געקיניגט]
2 שָנָה. 9 און זיין עֶבֶד זִמרי, אַ שׂר איבּער
מחצית פון די מרכּבות, האָט קשר אויף אים, בעת
ער איז געווען אין תִרצָה, זיך שתה שכור אין
בּית פון אַרצאָן וואָס איבערן הבּית אין תִרצָה.
01 און זִמרי איז בוא [זען
"בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה
9:9] און האָט אים נכה און
אים מות, אין 72טן שָנָה פון אָסאָ מלך יהודה,
און איז געוואָרן מלך אויף זיין תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען
ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו]. 11
און עס איז געווען, ווי ער איז געוואָרן מלך,
אַז ער האָט זיך ישב אויף זיין כִּסֵּא, האָט
ער נכה [זען "נכה" ישעיהו
01-1:11; 4:35; 6:05] דאָס כּל בּית
בַעשאן; ער האָט אים נישט שאר אַ מַשְתִּין
בְּקִיר, זײַנע גֹאֲלִים [גאל] און זײַנע רֵעַה.
21 און זִמרי האָט שמד דאָס כּל בּית בַעשאן,
אַזוי ווי דאָס דבר-ה' וואָס ער האָט דבר וועגן
בַעשאן דורך יֵהוא דעם נביא [זען מלכא 3:61], 31 פאַר
כּל חַטָּאת פון בַעשאן, און די חַטָּאת פון
בְּנוֹ אֵלָהן, וואָס זיי האָבּן חטא, און וואָס
זיי האָבּן החטא [חטא] ישראל, צו כעס ה' אֱלֹקֵי
ישראל מיט זייערע הבלים. 41 און די יתר דּברֵי
אֵלָהן, און כּל וואָס ער האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] דאָס איז שוין כתב אין
סֵפֶר דברי הימים מלכים פון ישראל. 51 אין 72טן
שָנָה פון אָסאָ מלך יהודה, האָט זִמרי מלך
7 טעג אין תִרצָה, בעת הָעָם האָט חנה אויף גִבתון
וואָס איז פון די פלשתים. 61 און דאָס עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי] וואָס האָט
חנה האָט שמע [זען "שמע" ישעיהו
21:35-51:25] אַזוי צו אמר: זִמרי
האָט קשר, און ער האָט אויך נכה [זען "נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35; 6:05] דעם מלך; און כּל ישראל האָבּן
מלך עָמרי דעם שׂר צָבא איבּער ישראל, אין יום
ההוא אין מַחֲנֶה. 71 און עָמרי און כּל ישראל
מיט אים זײַנען עלה [זען
"עלה" ישעיהו 2:35] פון גִבתון,
און האָבּן צור אויף תִרצָה. 81 און עס איז געווען,
ווי זִמרי האָט ראה אַז די עִיר איז לכד, אַזוי
איז ער בוא אין אַרְמוֹן פון בּית המלך, און
האָט שׂרף איבּער זיך דעם בּית מלך אין אֵש,
און איז מות; 91 ווייל זײַנע חַטָּאת וואָס ער
האָט חטא, צו עשׂה [זען ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס איז
הָרַע אין די אויגן פון ה', צו הלך אין די דֶּרֶךְ
פון יָרָבעָמען, און פאַר זיין חַטָּאת וואָס
ער איז עשׂה צו החטא [חטא] ישראל. 02 און די יתר
דּברֵי זִמרין, און זיין קשר וואָס ער האָט
קשר, דאָס איז שוין כתב אין סֵפֶר דברי הימים
מלכים פון ישראל. 12 דעמאָלט האָט זיך הָעָם
ישראל חלק אין חצי: חצי פון העם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי] איז געווען
הינטער תִבני בּן גינתן, אים צו מלך און חצי
הינטער עָמרין. 22 און הָעָם וואָס הינטער עָמרין
האָט חזק פון הָעָם וואָס הינטער תִבני בּן
גינתן. און תִבני איז מות, און עָמרי איז געבליבן
מלך. 32 אין 13טן שָנָה פון אָסאָ מלך יהודה איז
עָמרי געוואָרן מלך איבּער ישראל, [און האָט
געקיניגט] 21 שָנָה; אין תִרצָה האָט ער מלך
6 שָנָה. 42 און ער האָט קנה דעם הַר שומרון פון
שֶמֶרן פאַר 2 כּכר כֶּסֶף, און האָט בנה [זען "בנה" תהלים 22:811] אויף דעם הַר, און קרא דעם שֵם פון
דער עִיר וואָס ער האָט בנה [זען "בנה" דניאל 52:9], עַל שֵם שֶמֶר, דעם אדונים פון דעם הַר,
שומרון. 52 און עָמרי האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס איז הָרַע אין די אויגן
פון ה', און ער האָט זיך רעע ווי כּל וואָס פאַר
אים. 62 און ער איז הלך אין כּל דֶּרֶךְ פון יָרָבעָם
בּן נבטן, און אין זיין חַטָּאת וואָס ער האָט
החטא [חטא] ישראל, צו כעס ה' אֱלֹקֵי ישראל מיט
זייערע הבלים. 72 און די יתר דּברי עָמרין וואָס
ער האָט עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] און
זיין גבורה וואָס ער האָט עשׂה, דאָס איז שוין
כתב אין סֵפֶר דברי הימים מלכים פון ישראל.
82 און עָמרי האָט זיך שכב מיט זײַנע אבות, און
איז קבר [זען משיח קבר, ישעיהו
9:35] געוואָרן אין שומרון,
און בְּנוֹ אַחאב איז געוואָרן מלך אויף זיין
תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת
בְּנוֹ; זען ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו]. 92 און אַחאב בּן עָמרין איז געוואָרן
מלך איבּער ישראל אין 83טן שָנָה פון אָסאָ
מלך יהודה. און אַחאב בּן עָמרין האָט מלך איבּער
ישראל אין שומרון 22 שָנָה. 03 און אַחאב בּן
עָמרין האָט עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס
איז הָרַע אין די אויגן פון ה', מער פון כּל
וואָס פאַר אים. 13 און קלל זיין הלך אין די חַטָּאת
פון יָרָבעָם בּן נבטן, האָט ער נאָך לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6;
31:11] פאַר אַן אִשָּה אִזֶבל
בַּת אֶתבַעַל מלך צידונים, און איז הלך און
האָט עבד בַעַל, און זיך שחה צו אים. 23 און ער
האָט קום מִזְבֵחַ צו בַעַל, אין דעם בּית הַבַעַל
וואָס ער האָט בנה אין שומרון. 33 און אַחאב
האָט עשׂה די אַשֵרָה; און אַחאב האָט יסף צו
עשׂה מער צו כעס ה' אלוקי ישראל, ווי כּל מלכים
פון ישראל וואָס זײַנען געווען פאַר אים. 43
אין זײַנע טעג האָט חיאֵל פון בּית אֵ-ל בנה
יריחו. מיט [דעם לעבן פון] אַבירָם זיין בכור
האָט ער יסד איר יִסוּד, און מיט שׂגוב זיין
צעיר האָט ער נצב אירע דלתות, אַזוי ווי דאָס
דבר-ה' וואָס ער האָט דבר דורך יהוֹשעַ [זען נחמיה 71:8, ישוע; זען עזרא 8:3;
זכריה 21-11:6, יהוֹשֻעַ/יֵשוּעַ עַבדי צֶמַח
מָשִיחַ שְמוֹ, ישעיהו 31:25-21:35; התג' 61:22] בּן נון [זען
יהושע 62:6].
מלכא71
1 און אֵלִיָהוּ
דער תִשבי, פון תּשבי גלעד, האָט אמר צו אַחאבן:
אַזוי ווי חי ה' אֱלֹקֵי ישראל וואָס איך עמד
פאַר אים, אויבּ אין די דאָזיקע שָנִים וועט
זיין טוי און מָטָר, סײַדן לויט מיין דבר!
https://www.youtube.com/watch?v=sKJfXIyq77g
https://www.youtube.com/watch?v=TTp_fEgDEvE
2 און דאָס
דבַר-ה' איז געווען צו אים, אַזוי צו אמר: 3 הלך!
פון דאַנען, און זאָלסט זיך פנה קיין מזרח,
און זיך סתר בּײַ דעם נָחַל כרית וואָס פאַרן
ירדן. 4 און עס וועט זיין: פון דעם נָחַל וועסטו
שתה, און די עֹרְבים [עֹרב] האָבּ איך צוה דיך
דאָרטן צו כִּלְכֵּל [כול]. 5 איז ער הלך און
האָט עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו
6-5:32; ישעיהו 9:35] אַזוי ווי
דאָס דבר-ה'; און ער איז הלך און האָט זיך ישב
בּײַם נָחַל כרית וואָס פאַרן ירדן. 6 און די
עֹרבים פלעגן אים ברענגען לֶחֶם און בָּשָׂר
אין דער בוקר, און לֶחֶם און בָּשָׂר אין עֶרב;
און פון נָחַל פלעגט ער שתה. 7 און עס איז געווען
מִקֵּץ ימים, איז דער נָחַל יבש געוואָרן, ווײַל
עס איז נישט געווען קיין גֶשֶם אין הָאָרֶץ.
8 איז דאָס דבר-ה' געווען צו אים, אַזוי צו אמר:
9 קוּם! [זען במדבר 71:42; הושע
2:6] הלך! קיין צָרפתה וואָס
פון צידון, און זאָלסט דאָרטן ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6]; הנה! איך האָבּ דאָרטן צוה אַן
אִשָּה אַן אלמנה דיך צו כִּלְכֵּל [כול]. 01
און איז ער קום [זען "קום"
במדבר 71:42; הושע 2:6] און איז
הלך קיין צָרפתה. און ווי ער איז בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] אין פתח
פון עִיר, און הנה אַן אִשָּה אַן אלמנה קושש
[קשש] דאָרטן עצים. האָט ער קרא צו איר און האָט
אמר: ברענג מיר, נָא, אַ ביסל מַיִם אין אַ כלי,
כדי איך זאָל שתה. 11 און ווי זי איז הלך צו ברענגען,
אַזוי האָט ער זי קרא און אמר: ברענג מיר, נָא,
אַ שטיקל לֶחֶם אין דײַן יָד. 21 האָט זי אמר:
אַזוי ווי חי ה' אֱלֹקֶיךָ, אויבּ איך האָבּ
א מָעוֹג, אָבער בּלויז אַ האנטפול קֶמַח אין
כַּד, און א ביסל שֶמֶן אין צַפַּחַת! און הנני
קשש איך 2 עצים, און איך וועל בוא און וועל עס
עשׂה פאַר מיר און בְּנִי, און מיר וועלן עס
אכל; דערנאָך וועלן מיר מות. 31 האָט אֵלִיָהוּ
צו איר אמר: זאָלסט נישט ירא האָבּן; בוא! עשׂה
אַזוי ווי דײַן דבר, אָבער עשׂה מיר דערפון
אַ עֻגָה קְטַנָּה צוערשט, און יצא מיר; און
פאַר דיר און פאַר בְּנֵךְ וועסטו עשׂה צולעצט.
41 וואָרעם אַזוי האָט אמר ה' אֱלֹקֵי ישראל
: דער כַּד הַקֶמַח וועט נישט כלה, און דער צפּחת
פון שֶמֶן וועט נישט חסר ווערן, בּיז דעם יוֹם
וואָס ה' נתן גֶשֶם אויפן פּני האדמה. 51 איז
זי הלך און האָט עשׂה [זען
"עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] אַזוי ווי דאָס דבר פון אֵלִיָהון, און
זי און ער און איר בּית [זען
"בּית" ירמיהו (43)33-(13)03:13]
האָבּן געהאַט צו אכל ימים. 61 דער כַּד הַקֶמַח
איז נישט כלה, און דער צפּחת הַשֶמֶן איז נישט
חסר געוואָרן, אַזוי ווי דאָס דבר-ה' וואָס
ער האָט דבר דורך אֵלִיָהון. 71 און עס איז געווען
נאָך די דאָזיקע דברים, איז חלה געוואָרן בּן
הָאשָּה, דער בעלת-הבּית, און זיין חֳלִי איז
געווען חזק מְאֹד, בּיז אין אים איז מער נשמה
נישט יתר. 81 האָט זי אמר צו אֵלִיָהון: מַה לִּי
וָלָךְ, אִיש האלוקים? ביסטו בוא צו מיר צו
זכר מײַנע עֲוון [זען ישעיהו
5:35], און צו מות בְּנִי? 91
האָט ער צו איר אמר: נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] מיר בְּנֵךְ. און ער האָט אים לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6;
31:11] פון איר חֵיק, און האָט
אים עלה אין דער עֲלִיָּה [אויבערשטוב, זען מה"ש 93:9; 31:1] וואָס ער האָט דאָרטן ישב, און
האָט אים שכב אויף זיין מִטָּה. 02 און ער האָט
קרא צו ה' און האָט אמר: ה' אֱלֹקָי, צי אויך
דער אלמנה וואָס איך זיך גור בּײַ איר, האָסטו
הֲרֵעוֹת [רעע] צו מות בְּנָהּ? 12 און ער האָט
זיך מדד איבּער דעם יֶלֶד 3 מאָל, און האָט קרא
צו ה' און האָט אמר: ה' אֱלֹקָי, זאָל, נָא, די
נפש [זען "נפש" פון משיח ישעיהו
01:35] פון דעם דאָזיקן יֶלֶד
שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; זכריה
7:31] אין זיין קרב. 22 און ה'
האָט שמע [זען "שמע" בראשית
81:22; ישעיהו 51:25; דברים 51:81] צו דעם קוֹל פון אֵלִיָהון, און די נפש
[זען "נפש" פון משיח ישעיהו
01:35] פון דעם יֶלֶד האָט זיך
שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; יכריה
7:31] אין זיין קרב, און ער
האָט חיה. 32 און אֵלִיָהוּ האָט לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6;
31:11] דאָס יֶלֶד, און האָט
עס ירד פון הָעֲלִיָּה [אויבערשטוב] אין בּית,
און האָט עס נתן [זען "נתן"
ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] צו אִמּוֹ; און אֵלִיָהוּ האָט אמר:
ראה! חי בְּנֵךְ 42 האָט די אִשָּה אמר צו אֵלִיָהון:
אַצונד זֶה ידע [זען "ידע"
דניאל 52:9; ישעיהו 3:35] איך
אַז דו ביסט אִיש אלוקים, און דאָס דבר-ה' אין
דײַן פֶּה איז אמת.
מלכא81
1 און עס
איז געווען נאָך ימים רבּים, איז דאָס דבר-ה'
געווען צו אֵלִיָהון אויפן 3טן שָנָה, אַזוי
צו אמר: הלך! ווײַז זיך פאַר אחאבן, און איך
וועל נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] מָטָר
אויפן פּני האדמה. 2 איז אֵלִיָהוּ הלך זיך
ווײַזן פאַר אַחאבן. און דער רָעָב איז געווען
חזק אין שומרון. 3 און אַחאב האָט קרא עוֹבדיָהון
וואָס איבערן הבּית; און עוֹבדיָהו האָט יָרֵא
ה' מְאֹד; 4 און עס איז געווען, אַז אִזֶבל האָט
כרת [זען "כרת" דניאל 62:9] די נביאים פון ה', האָט עוֹבדיָהו
לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35;
זכריה 31-11:6; 31:11] 001 נביאים,
און האָט זיי חבא צו 05 אִיש אין אַ מְעָרָה,
און האָט זיי כול מיט לֶחֶם און מיט מַיִם
5 און אַחאב האָט אמר צו עוֹבדיָהו: הלך! דורכן
הָאָרֶץ בּײַ כּל מַעְיָן המַיִם און בּײַ
כּל הנחלים [נחל]; אפשר וועלן מיר מצא חציר,
און מיר וועלן נחיה [חיה] די סוּס און די פֶּרֶד,
אַז מיר זאָלן נישט כרת די בהמות. 6 האָבּן זיי
זיך חלק הָאָרֶץ, כדי צו עבר דורך דעם: אַחאב
איז הלך אַליין אין זיין דֶּרֶךְ, און עוֹבדיָהו
איז הלך אַליין אין אַן אַנדער דֶּרֶךְ. 7 און
ווי עוֹבדיָהו איז געווען אין דֶּרֶךְ, און
הנה אֵלִיָהוּ קרא אים. האָט ער אים נכר, און
ער איז נפל [זען "נפל" ישעיהו
91:62; און זען תהלים 01:61 און ישעיהו 01-9:35 און דניאל
2:21, תחִיַּת הַמֵּתים אין מָשִיחַ] אויף זיין פנים, און האָט אמר:
ביסט דו דאָס, אֲדֹנִי אֵלִיָהוּ? 8 האָט ער
צו אים אמר: איך; הלך! אמר! דײַן אדון: הנה אֵלִיָהוּ!
9 האָט ער אמר: וואָס האָבּ איך חטא, אַז דו ווילסט
נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7;
9:35; 5:9; חגי 9-7:2] דײַן עֶבֶד
אין יָד אַחאב, מיך צו מות? 01 אַזוי ווי חי ה'
אֱלֹקֶיךָ, אויבּ עס איז דאָ אַ גּוֹי אָדער
אַ מַמְלָכָה, וואָס אֲדֹנִי האָט נישט שלח
[זען "שלח" מלאכי 1:3] אַהין דיך צו בקש! און אַז זיי
האָבּן אמר: נישטא, האָט ער השביע [שבע] דאָס
מַמְלָכָה און גּוֹי, אַז מע האָט דיך נישט
מצא. 11 און אַצונד זאָגסטו: הלך! אמר! דײַן אדון:
הנה! אֵלִיָהוּ! 21 און עס וועט זיין, ווי איך
וועל הלך פון דיר, אַזוי וועט דער רוּחַ ה' דיך
נשׂא, איך ידע [זען "ידע" דניאל
52:9; ישעיהו 3:35] נישט וווהין,
און אַז איך וועל בוא [זען
"בוא" בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; מלאכי 1:3; חגי 9-7:2;
זכריה 9:9] נגד אַחאבן, און
ער וועט דיך נישט מצא, וועט ער מיך הרג; און
דײַן עֶבֶד ירא ה' פון מיין נְעוּרִים אָן.
31 איז נישט נגד געוואָרן צו אֲדֹנִי וואָס
איך האָבּ עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] ווען
אִזֶבל האָט הרג די נביאים פון ה', ווי איך האָבּ
חבא 001 אִיש פון די נביאים צו 05 אִיש אין א מערה,
און האָבּ זיי כול מיט לֶחֶם און מיט מַיִם?
41 און אַצונד זאָגסטו: הלך! אמר! דײַן אדון:
הנה! אֵלִיָהוּ; און ער וועט מיך הרג. 51 האָט
אֵלִיָהוּ אמר: אַזוי ווי חי ה' צבָאות וואָס
איך עמד פאַר אים, אַז הַיּוֹם וועל איך זיך
ווײַזן פאַר אים! 61 איז עוֹבדיָהו הלך צו אַנטקעגן
אַחאבן, און האָט אים נגד; און אַחאב איז הלך
צו אַנטקעגן אֵלִיָהון. 71 און עס איז געווען,
ווי אַחאב האָט ראה אֵלִיָהון, אַזוי האָט
אַחאב צו אים אמר: ביסט דו דאָס, עֹכר [עכר] ישראל?
81 האָט ער אמר: נישט איך האָבּ עכר ישראל, אָבער
דו און דײַן בּית אָבִיךָ, מיט וואָס איר האָט
עזב די מצות ה', און ביסט הלך נאָך די בַעַלים.
91 און אַצונד, שלח קבץ אײַן צו מיר כּל ישראל
אויפן הַר כַרמל, און די 054 נביאים פון בַעַל,
און די 004 נביאים פון דער אַשֵרָה, וואָס אכל
בּײַם טיש פון אִזֶבלען. 02 האָט אַחאב שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3] צווישן כּל בּני ישראל, און האָט
קבץ די נביאים אויפן הַר כַרמל. 12 און אֵלִיָהוּ
האָט נגש צום כּל העם [זען
"עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי], און האָט אמר: עַד מָתַי וועט
איר פסח אויף 2 סְעִיפָה? אויבּ ה' איז האלוקים,
הלך נאָך אים, און אויבּ בַעַל, הלך נאָך אים.
און הָעָם האָט אים אַ דבר נישט ענה. 22 האָט
אֵלִיָהוּ אמר צו הָעָם: איך אַליין בין יתר
אַ נביא צו ה', און די נביאים פון בַעַל זײַנען
054 אִיש. 32 טאָ זאָל מען אונדז נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] 2 פָּרִים; און זאָלן זיי זיך בחר
1 פָּר, און אים נתח און שום אויפן האָלץ, און
אֵש זאָלן זיי נישט שום. און איך וועל עשׂה
דעם אנדער פָּר, און נתן אויפן האָלץ, און אֵש
וועל איך נישט שום. 42 און איר וועט קרא צו דעם
שֵם פון אלֹקֵיכֶם, און איך וועל קרא צו דעם
שֵם פון ה'; און עס וועט זיין, דער האלוקים וואָס
וועט ענה מיט אֵש, ער איז האלוקים. האָט זיך
ענה דאָס כּל הָעָם און האָט אמר: טוֹב הדבר!
52 האָט אֵלִיָהוּ אמר צו די נביאים פון בַעַל:
בחר אײַך 1 פָּר, און אִשָּה אים צוערשט, וואָרעם
איר זייט הרבים; און קרא צו דעם שֵם פון אלֹקֵיכֶם,
און אֵש זאָלט איר נישט שום. 62 האָבּן זיי לקח
[זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה
31-11:6; 31:11] דעם פָּר וואָס
מע האָט זיי נתן [זען ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] און זיי
האָבּן אים עשׂה, און האָבּן קרא צו דעם שֵם
פון בַעַל, פון בּוקר ביזן צהרים, אַזוי צו
אמר: בַעַל, ענה אונדז! אָבער קיין קוֹל און
קיין ענה. ווי זיי האָבּן פסח ארום דעם מִזְבֵחַ
וואָס מע האָט עשׂה. 72 און עס איז געווען אין
צהרים, האָט אֵלִיָהוּ התל פון זיי, און ער
האָט אמר: קרא! אויף א קוֹל גדול, וואָרעם ער
איז אן אלוקים; ער האָט זיך שִׂיחַ, אָדער ער
איז שִׂיג, אָדער ער איז אין דֶּרֶךְ; אפשר
יָשֵן ער, און וועט זיך יקץ [זען דניאל 2:21]. 82 און
זיי האָבּן קרא אויף אַ קוֹל גָדוֹל, און האָבּן
זיך גדד, אַזוי ווי זייער משפּט, מיט חרבָוֹת
און מיט רמחים [רֹמַח], בּיז דָּם האָט זיך שפך
אויף זיי. 92 און עס איז געווען, אַז דער צהרים
איז אַריבער, האָבּן זיי נבא בּיז ווען מע ברענגט
אויף דעם עֶרֶב-מִנְחָה, אָבער קיין קוֹל און
קיין ענה און קיין קֶשֶב. 03 האָט אֵלִיָהוּ
אמר צום כּל העם [זען "עמי"
ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי]: נגש! צו מיר. האָט דאָס כּל הָעָם
נגש צו אים, און ער האָט רפא דעם מִזְבֵחַ ה'
הֶהָרוּס [הרס]. 13 און אֵלִיָהוּ האָט לקח [זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה 31-11:6;
31:11] 21 שטיינער אַזוי ווי
די צאָל פון די שבטים פון בּני-יעקב, וואָס
דאָס דבר-ה' איז געווען צו אים, אַזוי צו אמר:
ישראל זאָל זיין שְמֶךָ. 23 און ער האָט בנה
פון די שטיינער אַ מִזְבֵחַ צו דעם שֵם פון
ה', און האָט עשׂה אַ תְּעָלָה, גָדוֹל ווי פאַר
2 סְאָה זריעה, רונד אַרום מִזְבֵחַ. 33 און ער
האָט ערך דאָס האָלץ, און נתח דעם פָּר, און
שום אויפן האָלץ. 43 און ער האָט אמר: מלא! 4 כדּים
[כַּד] מיט מַיִם, און יצק אויף דעם עוֹלָה און
אויפן האָלץ. און ער האָט אמר: שָנָה! און זיי
האָבּן שָנָה. האָט ער אמר: שלש! און זיי האָבּן
עס שלש! 53 און הַמַּיִם איז הלך רונד אַרום
מִזְבֵחַ; און אויך דעם תְּעָלָה האָט ער מלא
מיט מַיִם. 63 און עס איז געווען ווען מע עלה
אויף דעם עֶרֶב-מִנְחָה, האָט אֵלִיָהוּ הנביא
נגש און האָט אמר: ה' דו אלוקֵי אברהם, יצחק,
און ישראל, זאָל הַיּוֹם באַוווסט ווערן אַז
דו ביסט אלוקים אין ישראל, און איך בין דײַן
עֶבֶד, און דורך דבריךָ האָבּ איך עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] כּל די דאָזיקע דברים.
73 ענה! מיר, ה', ענה! מיר. און זאָל דאָס דאָזיקע
עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] ידע אַז דו ה' ביסט האלוקים; אַזיסט סבב
זייער לֵב אַהינטער. 83 איז נפל אֵש ה', און האָט
אכל דאָס עוֹלָה, און דאָס האָלץ, און די שטיינער,
און די עפר און הַמַּיִם אין תְּעָלָה האָט
עס לחך. 93 און דאָס כּל העם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים
מפשע עמי] האָט ראה, און זיי
זײַנען נפל [זען "נפל" ישעיהו
91:62; און זען תהלים 01:61 און ישעיהו 01-9:35 און דניאל
2:21, תחִיַּת הַמֵּתים אין מָשִיחַ] אויף זייער פנים, און האָבּן אמר:
ה' הוּא האלוקים! ה' הוא האלוקים! 04 האָט אֵלִיָהוּ
צו זיי אמר: תפשׂ די נביאים פון בַעַל; קיינער
זאָל נישט מלט ווערן פון זיי. האָבּן זיי זיי
תפשׂ, און אֵלִיָהוּ האָט זיי ירד צום נָחַל
קישון, און האָט זיי דאָרטן שחט. 14 און אֵלִיָהוּ
האָט אמר צו אַחאבן: עלה! אכל! און שתה! וואָרעם
עס איז אַ קוֹל פון הֲמוֹן הַגֶשֶם. 24 איז אַחאב
עלה צו אכל און צו שתה. און אֵלִיָהוּ איז עלה
[זען "עלה" ישעיהו 2:35] אויפן ראש הַכַרְמֶל, און האָט
זיך גהר צו ארצה, און שום זיין פנים צווישן
זײַנע בֶּרֶךְ. 34 און ער האָט אמר צו זיין נער:
עלה! נָא נבט! דֶּרֶךְ ים. איז ער עלה [זען "עלה" ישעיהו 2:35] און האָט נבט, און ער האָט אמר: נישטא
גאָרנישט. האָט ער אמר: "שוב!", 7 מאָל. 44 און עס
איז געווען אויפן 7טן מאָל, האָט ער אמר: הנה,
אַן עָב קְטַנָּה אַזוי ווי די יָד פון אַן
אִיש עלה פון ים. האָט ער אמר: עלה! אמר צו אַחאבן:
אסר! און ירד! כדי דער גֶשֶם זאָל דיך נישט עצר!
54 און עס איז געווען, איידער וואָס ווען איז
דער שָמַיִם שוואַרץ [קדר] געוואָרן פון עבים
[עָב] און רוּחַ, און עס איז געוואָרן אַ גֶשֶם
גדוֹל. און אַחאב האָט זיך רכב, און איז הלך
קיין יזרעאל. 64 און די יָד ה' איז געווען אויף
אֵלִיָהון, און ער האָט שנס זײַנע לענדן, און
איז רוץ פאַרויס פאַר אַחאבן בּיז וווּ דו
בוא קיין יזרעאל.
מלכא91
1 און אַחאב
האָט נגד אִזֶבלען אַלץ וואָס אֵלִיָהוּ האָט
עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32;
ישעיהו 9:35] און אַלץ וואָס
ער האָט הרג כּל נביאים מיטן חֶרֶב. 2 האָט אִזֶבל
שלח אַ מַלְאָךְ צו אֵלִיָהון, אַזוי צו אמר:
זאָלן די אלוקים עשׂה אַזוי און נאָך מער, אויבּ
איך וועל מָחָר אין דער צײַט נישט שום דײַן
נפש אַזוי ווי דאָס נפש פון איינעם פון זיי!
3 און ווי ער האָט דאָס ירא, אַזוי איז ער קום
[זען "קום" במדבר 71:42; הושע
2:6] און איז הלך אום זיין
נפש, און איז בוא [זען "בוא,"
בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] קיין בּאר-שבע וואָס געהערט צו
יהודה, און ער האָט דאָרטן נוח זיין נער. 4 און
ער אַליין איז הלך אין מדבר אַ דֶּרֶךְ יוֹם,
און איז בוא און האָט זיך ישב אונטער א רֹתֶם,
און ער האָט שאל אויף זיך אויף זיין נפש צו
מות, און האָט אמר: גענוג! אַצונד, ה', לקח! מיין
נפש [זען "נפש" פון משיח ישעיהו
01:35], וואָרעם, איך בין נישט
בעסער פון מײַנע אבות. 5 און ער האָט זיך שכב
און איז ישן אונטער אַ רֹתֶם. און הנה! אַ מלאך
נגע אים אָן, און אמר צו אים: קוּם! אכל! 6 האָט
ער זיך נבט, און הנה! אים צוקאָפנס איז אַן עֻגָה
רצפים [רֶצֶף], און אַ צַפַּחַת מַיִם. האָט
ער אכל און שתה, און האָט זיך שוב שכב. 7 און
דער מלאך ה' [זען זכריה 01-8:21;
ישעיהו 5:9; געטלעך טבע פון משיח] איז שוב שֵנִית, און האָט אים נגע
[זען "נגע" ישעיהו 4:35], און אמר: קוּם! אכל! וואָרעם דער
דֶּרֶךְ איז רַב פאַר דיר. 8 איז ער קום [זען "קום" במדבר 71:42; הושע 2:6], און האָט אכל און שתה, און איז
הלך מיט דעם כוח פון דעם דאָזיקן אֲכִילָה
04 יוֹם און 04 לַיְלָה, בּיז דעם הַר האלֹקים,
חורב. 9 און ער איז דאָרטן בוא אין דער מְעָרָה,
און האָט דאָרטן לון. און הנה דאָס דבר-ה' איז
צו אים, און ער האָט צו אים אמר: וואָס לְּךָ
פֹה, אֵלִיָהוּ? 01 האָט ער אמר: קנה האָבּ איך
זיך קנה פון וועגן ה' אלוקֵי צבָאות; ווײַל
עזב דײַן בְּרִית האָבּן די בּני-יִשְראל,
דײַנע מזבחות האָבּן זיי הרס, און דײַנע נביאים
האָבּן זיי הרג מיטן חֶרֶב; און איך אַליין
בין יתר, און זיי בקש מיין נפש צו לקח. 11 האָט
ער אמר: יצא! און זאָלסט זיך עמד אויפן הַר פאַר
ה'. און הנה ה' עבר, און רוּחַ גדוֹלָה און חָזָק
פרק הָרים און שבר סלעים [סלע] פאַר ה' און ה'
איז נישט אין רוּחַ; און נאָך דעם רוּחַ א רַעַש
און ה' איז נישט אין דער רַעַש; 21 און נאָך דער
רַעַש אַן אֵש און ה' איז נישט אין אֵש; און
נאָך דעם אֵש אַ קוֹל דְּמָמָה דַּק. 31 און
עס איז געווען, ווי אֵלִיָהוּ האָט דאָס שמע
[זען "שמע" בראשית 81:22; ישעיהו
51:25; דברים 51:81], אַזוי האָט
ער לוט זיין פנים אין זיין אַדֶּרֶת, און ער
איז יצא, און האָט זיך עמד אין פּתח פון דער
מְעָרָה. און הנה אַ קוֹל איז צו אים, און האָט
אמר: וואָס לְּךָ פֹּה, אֵלִיָהוּ? 41 האָט ער
אמר: קנא האָבּ איך זיך קנה פון וועגן ה' אֱלוקֵי
צבָאות; ווײַל עזב דײַן בְּרִית האָבּן די
בּני-יִשְראל, דײַנע מזבחות האָבּן זיי הרס,
און דײַנע נביאים האָבּן זיי הרג מיטן חֶרֶב;
און איך אַליין בין יתר, און זיי בקש מיין נפש
צו לקח. 51 האָט ה' צו אים אמר: הלך! שוב זיך אום
אויף דײַן דֶּרֶךְ צום מדבר פון דמשק, און זאָלסט
בוא [זען "בוא" בראשית 01:94;
ירמיהו 6-5:32; מלאכי 1:3; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] און משח חַזָאֵלן פאַר מלך איבּער
ארם. 61 און יֵהוא בּן נִמשין זאָלסטו משח פאַר
מלך איבּער ישראל, און אֶלישע בּן שָפטן, פון
אָבל-מחולה, זאָלסטו משח פאַר נביא אויף דײַן
תּחת. 71 און עס וועט זיין, דעם וואָס ווערט מלט
פון חֶרֶב חַזָאֵל, וועט יֵהוּא מות, און דעם
וואָס ווערט מלט פון חֶרֶב יֵהוּא, וועט אֱלִישָע
מות. 81 אָבער איך וועל שאר אין ישראל 000,7 כּל
הבּרכּים [בֶּרֶךְ] וואָס האָבּן נישט כרע
צו בַעַל, און כּל הַפֶּה וואָס האָט אים נישט
נשק. 91 איז ער הלך פון דאָרטן, און האָט מצא
אֶלישע בּן שָפטן ווי ער חרש מיט 21 צֶמֶד פאַר
אים, און ער בּײַם 21. איז אֵלִיָהוּ עבר צו אים,
און האָט שלך זיין אַדֶּרֶת אויף אים. 02 האָט
ער עזב די בָּקָר און איז רוץ נאָך אֵלִיָהון,
און האָט אמר: לאמיך, נָא, נשק אָבִי און אִמִּי,
און איך וועל הלך נאָך דיר. האָט ער צו אים אמר:
הלך! שוב זיך אום, וואָרעם וואָס האָבּ איך
דיר עשׂה? 12 האָט ער זיך שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; יכריה 7:31] פון הינטער אים, און ער האָט לקח
[זען "לקח" ישעיהו 8:35; זכריה
31-11:6; 31:11] דאָס צֶמֶד הַבָּקָר,
און האָט עס זבח, און מיט די כלי פון די בָּקָר
האָט ער בשל זייער בָּשָׂר; און ער האָט נתן
[זען ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי
9-7:2] די עם, און זיי האָבּן
אכל. און ער איז קום [זען
"קום" במדבר 71:42; הושע 2:6],
און ער איז הלך נאָך אֵלִיָהון, און האָט אים
שרת.
מלכא02
1 און בּן-הַדַד
מלך ארם האָט קבץ זיין כּל חיל; און 23 מלכים
זײַנען געווען מיט אים, און סוּסים און מרכּבות.
און ער איז עלה [זען "עלה"
ישעיהו 2:35] און האָט צור
אויף שומרון, און לחם אויף איר. 2 און ער האָט
שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3] מלאכים, צו אַחאב מלך ישראל, אין
הָעִיר, 3 און צו אים ער אמר: אַזוי האָט אמר
בּן-הַדַד: דײַן כֶּסֶף און דײַן זָהָב איז
מײַנס, און דײַנע נָשִים און דײַנע בָּנִים
הטובים זײַנען מײַנע. 4 האָט ענה מלך ישראל
און האָט אמר: אַזוי ווי דײַן דבר, אֲדֹנִי
המלך; דײַנער בין איך, און אַלץ וואָס איך האָבּ.
5 זײַנען שוב די מלאכים, און האָבּן אמר: אַזוי
האָט אמר בּן-הַדַד, אַזוי צו אמר: אמנם, איך
האָבּ דיר שלח צו אמר: דײַן כֶּסֶף און דײַן
זָהָב, און דײַנע נָשִים און דײַנע בָּנִים
זאָלסטו מיר נתן. 6 וואָרעם אַז מָחָר אין דער
צײַט וועל איך שלח צו דיר מײַנע עבדים, וועלן
זיי חפשׂ דײַן בּית, און די בּתּים פון דײַנע
עבדים; און עס וועט זיין, כּל מַחְמַד פון דײַנע
אויגן וועלן זיי שום אין זייער יָד און לקח.
7 האָט מלך ישראל קרא כּל זִקְני הָאָרֶץ, און
האָט צו זיי אמר: ידע נָא און ראה, אַז רָעָה
בקש דער דאָזיקער. וואָרעם ער האָט שלח צו מיר
אום מײַנע נָשִים און אום מײַנע בָּנִים, און
אום מיין כֶּסֶף און אום מיין זָהָב, און איך
האָבּ נישט מנע פון אים. 8 האָבּן צו אים אמר
כּל הזקנים און דאָס כּל הָעָם: זאָלסט נישט
שמע און נישט אבה. 9 האָט ער אמר צו די מלאכים
פון בּן-הַדַד: אמר צו אֲדֹנִי המלך: כּל אום
וואָס דו האָסט שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3] צו דײַן עֶבֶד
צוערשט וועל איך עשׂה [זען
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] אָבער
די דאָזיקע זאַך קען איך נישט עשׂה. זײַנען
הלך די מלאכים, און האָבּן אים שוב אַן ענטפער.
01 האָט בּן-הַדַד שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3] צו אים, און
אמר: זאָלן די אלוקים מיר עשׂה אַזוי און נאָך
מער, אויבּ דער עָפָר פון שומרון וועט שׂפק
פאַר שֹׁעַל דעם כּל העם וואָס הינטער מיין
רגלים [זען תהלים 71:22]! 11 האָט ענה מלך ישראל און האָט
אמר: דבר [אים]: זאָל דער וואָס חגר זיך, נישט
הלל ווי דער וואָס פתח זיך. 21 און עס איז געווען,
ווי [בּן-הַדַד] האָט שמע דעם דאָזיקן דבר, בעת
ער האָט שתה, ער און די מלכים, אין די סֻכּוֹת,
אַזוי האָט ער אמר צו זײַנע עבדים: שום! און
זיי האָבּן שום אַנקעגן דער עִיר. 31 און הנה
איינער א נביא האָט נגש צו אַחאב מלך ישראל,
און האָט אמר: אַזוי האָט ה' אמר: ראה כּל הֶהָמון
הגּדוֹל הזה? הנה נתן איך אים הַיּוֹם אין דײַן
יָד, און וועסט ידע אַז איך בין ה'. 41 האָט אַחאב
אמר: דורך וועמען? האָט ער אמר: אַזוי האָט ה'
אמר: דורך די נערים פון די שָׂרֵי המְּדִינוֹת.
האָט ער אמר: ווער זאָל אסר די מלחמה? האָט ער
אמר: דו. 51 האָט ער פקד די נערים פון די שָׂרֵי
הַמְּדינוֹת, און זיי זײַנען געווען 232. און
נאָך זיי האָט ער פקד דאָס כּל הָעָם, כּל בּני
ישראל 0007. 61 זײַנען זיי יצא אין צהרים, בעת בּן-הַדַד
האָט זיך שכור שתה אין די סֻכּוֹת ער און די
מלכים די 23 מלכים וואָס האָבּן אים עזר. 71 און
די נערים פון די שׂרי המדינות זײַנען יצא צוערשט;
אָבער בּן-הַדַד האָט שלח, און מע האָט אים
נגד, אַזוי צו אמר: אנשים זײַנען יצא פון שומרון.
81 האָט ער אמר: סײַ זיי זײַנען פאַר שלום יצא,
תפשׂ זיי חיּים, און סײַ זיי זײַנען פאַר מלחמה
יצא, תפשׂ זיי חיּים. 91 און די זײַנען יצא פון
הָעִיר נערים פון די שׂרים המדינות, און דער
חיל וואָס הינטער זיי. 02 און זיי האָבּן נכה
איטלעכער זיין אִיש, און די אַרַמים זײַנען
נוס, און ישראל האָט זיי רדף. און בּן-הַדַד
מלך ארם איז מלט געוואָרן אויף א סוּס מיט פּרשים.
12 און מלך ישראל איז יצא, און האָט נכה די סוּס
און די רכּב, און נכה צווישן ארם אַ מכּה גדולה.
22 און דער נביא האָט נגש צו מלך ישראל און האָט
צו אים אמר: הלך! חזק! זיך, און ידע און ראה וואָס
דו זאָלסט עשׂה וואָרעם צום תשוּבה פון הַשָנָה
עלה מלך ארם אויף דיר. 32 און די עבדים פון מלך
ארם האָבּן צו אים אמר: אלוקים פון הרים איז
זייער אלוקים, דעריבער זײַנען זיי געווען חזק
פון אונדז; לאמיר אָבער לחם מיט זיי אויף אַ
מִישוֹר, אויבּ מיר וועלן נישט זיין חזק פון
זיי! 42 און די דאָזיקע זאַך עשׂה; סור די מלכים
איטלעכן פון זיין מקוֹם און שום פּחוּת [פֶּחָה]
תּחת זיי. 52 און דו זאָלסט דיר מנה חיל אַזוי
ווי דער חיל וואָס איז בּײַ דיר נפל און סוּס
אַזוי ווי די סוּס, און רכּב אַזוי ווי די רכּב;
און לאָמיר לחם מיט זיי אויף מִישוֹר, אויבּ
מיר וועלן נישט זיין חזק פון זיי! האָט ער שמע
צו זייער קוֹל, און האָט אַזוי עשׂה. 62 און עס
איז געווען צום תשוּבה פון שָנָה, האָט בּן-הַדַד
פקד די אַרַמים, און ער איז עלה [זען "עלה" ישעיהו 2:35] קיין אַפק צו מלחמה מיט ישראל. 72 און
די בּני-יִשְראל זײַנען פקד געוואָרן, און
כול געוואָרן, און זײַנען הלך אַקעגן זיי. און
די בּני-יִשְראל האָבּן חנה אַקעגן זיי, אַזוי
ווי 2 חשׂיף עזים. און די אַרַמים האָבּן מלא
הָאָרֶץ. 82 האָט דער אִיש האלוקים נגש, און
האָט אמר צו מלך ישראל און אמר: כֹּה אמר ה':
ווײַל די אַרַמים האָבּן אמר: אלוקי הרים איז
ה', און נישט אלוקי עמקים [עמק] איז ער, דעריבער
וועל איך נתן כּל הֶהָמון הגדול הזה אין דײַן
יָד, און איר וועט ידע אַז איך בין ה'. 92 און
זיי האָבּן חנה איינע אַקעגן די אַנדערע 7 ימים.
און עס איז געווען אויפן 7טן יוֹם, האָט קרב
די מלחמה, און די בּני ישראל האָבּן נכה פון
ארם 000,001 רגְלִי אין יוֹם אחד. 03 און די יתר
זײַנען נוס קיין אַפק, אין עִיר; איז די חוֹמָה
נפל אויף 000,72 אִיש וואָס זײַנען יתר. און בּן-הַדַד
איז נוס און איז בוא אין עִיר, אין אַ חֶדֶר
בְּחֶדֶר. 13 האָבּן זײַנע עבדים צו אים אמר:
הנה נָא, מיר האָבּן שמע [זען
"שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אַז
די מלכים פון דעם בּית ישראל זײַנען מלכי חֶסֶד;
לאָמיר, נָא, שום שׂקּים אויף אונדזערע מָתְנַיִם,
און חבלים [חֶבֶל] אויף אונדזער קאָפּ, און
לאָמיר יצא צו מלך ישראל, אפשר וועט ער דיך
חיה נפש. 23 האָבּן זיי חגר שׂקּים אויף זייערע
מָתְנַיִם, און חבלים אויף זייערע קעפ, און
זיי זײַנען בוא [זען "בוא,"
בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] צו מלך ישראל, און האָבּן אמר:
דײַן עֶבֶד בּן-הַדַד האָט אמר: לאָמיך חיה,
נָא. האָט ער אמר: לעבט ער נאָך? ער איז אָחִי.
33 און די אנשים האָבּן עס נִחֵש, און זיי האָבּן
זיך מהר און באַוואָרנט אויבּ ער מיינט עס,
און האָבּן אמר: אחִיךָ בּן-הַדַד. האָט ער
אמר: בוא! ברענגט אים. איז יצא [זען "יצא" ישעיהו 01-1:11; מיכה 1:5] צו אים בּן-הַדַד, און ער האָט
אים עלה מרכּבה. 43 און [בּן-הַדַד] האָט צו אים
אמר: די ערים וואָס אָבִי האָט לקח פון אָבִיךָ
וועל איך שוב [זען "שוב" הושע
5-4:3; זכריה 7:31], און חוּצוֹת
זאָלסטו דיר שום אין דמשק, אַזוי ווי אָבִי
האָט שום אין שומרון. [האָט אַחאב אמר:] און
איך וועל דיך שלח מיט דעם דאָזיקן בְּרִית.
און ער האָט אים כרת [זען
"כרת" דניאל 62:9] א בְּרִית,
און האָט אים שלח. 53 און איינער אַן אִיש פון
די בּני הנביאים האָט אמר צו זיין רֵעַ דורך
דעם דבר-ה': נכה! מיך, נָא, און דער אִיש האָט
אים נישט מאן צו נכה [זען
"נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35; 6:05].
63 האָט ער אמר: ווײַל דו האָסט נישט שמע [זען "שמע" בראשית 81:22; ישעיהו 51:25;
דברים 51:81] צו דעם קוֹל פון
ה', הנה הלך פון מיר, און דיך וועט נכה [זען "נכה" ישעיהו 01-1:11; 4:35; 6:05] הָאַרְיֵה. און ווי ער איז הלך
פון אים, אַזוי האָט אים מצא הָאַרְיֵה, און
האָט אים נכה. 73 האָט ער מצא אַן אַנדער אִיש,
און האָט אמר: נכה! מיך, נָא. און דער אִיש האָט
אים נכה, נכה בּיז פצע. 83 און דער נביא איז הלך
און האָט עמד אויפן מלך בּײַם דֶּרֶךְ; און
ער האָט זיך התחפֵּשׂ [חפשׂ] מיטן קאָפבאַנד
איבּער זײַנע אויגן. 93 און עס איז געווען, ווי
דער מלך איז עבר, אַזוי האָט ער צעק צום מלך
און האָט אמר: דײַן עֶבֶד איז יצא אין דער קרב
מלחמה, און הנה אַן אִיש האָט זיך סור, און האָט
געבראַכט צו מיר אַן אִיש, און האָט אמר: שמר
דעם דאָזיקן אִיש, אויבּ געמינערט וועט ער
געמינערט ווערן; וועט דײַן נפש זיין תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען
ישעיהו 8,5:35, תּחת לנו] זיין
נפש; אָדער אַ כִכַּר כֶּסֶף וועסטו שקל: און
ווי דײַן עֶבֶד איז געווען עשׂה דאָ און דאָרטן,
אַזוי איז ער נישט געוואָרן. האָט מלך ישראל
צו אים אמר. אַזוי זאָל זיין דײַן משפט; דו אַליין
האָסט חרץ. 14 האָט ער אויף מהר און סור דעם קאָפבאַנד
פון זײַנע אויגן, און מלך ישראל האָט אים נכר,
אַז ער איז פון די נביאים. 24 און ער האָט צו
אים אמר: אַזוי האָט ה' אמר: ווײַל דו האָסט
שלח פון דער יָד דעם אִיש פון מיין חרם, זאָל
דײַן נפש זיין תּחת [זען
בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען ישעיהו 8,5:35, תּחת
לנו] זיין נפש, און דײַן עם
[זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי
נגזר מארץ חיים מפשע עמי] תּחת זיין עם. 34 און מלך ישראל איז הלך
צו זיין בּית סַר און זָעֵף, און ער איז בוא
קיין שומרון.
מלכא12
1 און עס
איז געווען נאָך די דאָזיקע דברים: נָבות דער
יזרעאלי האָט געהאַט א כֶּרֶם וואָס איז געווען
אין יזרעאל אֵצֶל [זען משלי
03:8] דעם הֵיכַל פון אַחאב
מלך שומרון. 2 האָט אַחאב אמר צו נָבותן, אַזוי
צו אמר: נתן! [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] מיר דײַן
כֶּרֶם, כדי ער זאָל מיר זיין פאַר א גַּן יָרָק,
ווײַל ער איז קָרוֹב אֵצֶל מיין בּית, און איך
וועל דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] תּחת אים
א כֶּרֶם א בעסערן פון אים. אדער אויבּ אין
דײַנע אויגן איז בעסער, וועל איך דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי
9-7:2] געלט אין מחיר פון דעם.
3 האָט נָבות אמר צו אַחאבן: חלילה מיך ה', איך
זאָל דיר נתן די נחלה פון מײַנע אבות! 4 איז
אַחאב בוא [זען "בוא," בראשית
01:94; ירמיהו 6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] אין זיין בּית סַר און זָעֵף איבּער
דעם דבר וואָס נָבות דער יִזרעאֵלי האָט צו
אים דבר, אַז ער האָט אמר: איך וועל דיר נישט
נתן די נחלה פון מײַנע אבות. און ער האָט זיך
שכב אויף זיין מִטָּה, און האָט סבב זיין פנים,
און נישט אכל קיין לֶחֶם. 5 איז בוא צו אים זיין
אִשָּה אִזֶבל, און האָט צו אים דבר: וואָס
איז דאָס דײַן רוּחַ סָרָה, און דו אכל [זען "אכל" בראשית 71:2; מתי 64:52; יחונן
3:3] נישט קיין לֶחֶם? 6 האָט
ער צו איר דבר: ווײַל איך האָבּ דבר צו נבות
דעם יִזרעאֵלי, און איך האָבּ צו אים אמר: נתן
[זען "נתן" ישעיהו 41:7; 9:35;
5:9; חגי 9-7:2] מיר דײַן כֶּרֶם
פאַר געלט, אָדער אויבּ דו חָפַץ, וועל איך
דיר נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אַן אַנדער
כֶּרֶם תּחת אים; און ער האָט אמר: איך וועל
דיר נישט נתן מיין כֶּרֶם. 7 האָט זיין אִשָּה
אִזֶבל צו אים אמר: עשׂה דו אַצונד די מלוכה
איבּער ישראל? קוּם! אכל! לֶחֶם, אַז זאָל דײַן
לֵב זיין יטב. איך וועל דיר נתן דעם כֶּרֶם
פון נָבות דעם יִזרעאֵלי. 8 און זי האָט כתב
סֵפֶרים בּשֵם אַחאב, און חתם מיט זיין חֹתָם,
און האָט שלח [זען "שלח" מלאכי
1:3] די סֵפֶרים צו די זקנים
און צו די חֹרים [חֹר] וואָס אין זיין עִיר,
וואָס האָבּן ישב מיט נָבותן. 9 און זי האָט
כתב אין די סֵפֶרים, אַזוי צו אמר: קרא! אַ תָענית
[צוֹם], און ישב! נָבותן בְּרֹאש הָעָם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי]. 01 און ישב!
2 אנשי בּני בליּעל אַקעגן אים, זיי זאָלן עדות
זאגן אויף אים, אַזוי צו אמר: האָסט חרף אלוקים
און דעם מלך. און יצא אים, און סקל אים, און ער
זאָל מות. 11 האָבּן די אנשים פון זיין עִיר,
און די זקנים און די חֹרִים [חֹר] וואָס האָבּן
ישב אין זיין עִיר, עשׂה [זען
"עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] אַזוי ווי אִזֶבל האָט צו זיי שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3], אַזוי ווי עס איז געווען כתב אין
די סֵפֶרים וואָס זי האָט צו זיי שלח [זען "שלח" מלאכי 1:3]. 21 זיי האָבּן קרא אַ צוֹם [תָענית],
און האָבּן ישב נָבותן בְּרֹאש הָעָם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ
חיים מפשע עמי]. 31 און די
2 אנשים, בּני בליּעל, זײַנען בוא [זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו 6-5:32;
חגי 9-7:2; זכריה 9:9] און האָבּן
זיך ישב אַקעגן אים; און די אנשי הבליּעל האָבּן
עדות זאגן [עוד] אויף אים, אויף נָבותן, פארן
הָעָם [זען "עמי" ישעיהו 8:35,
כּי נגזר מארץ חיים מפשע עמי], אַזוי צו אמר: נָבות האָט געלעסטערט
אלוקים און דעם מלך. און מע האָט אים יצא מחוּץ
עִיר, און אים סקל מיט שטיינער, און ער איז מות.
41 און זיי האָבּן שלח [זען
"שלח" מלאכי 1:3] צו אִזֶבלען,
אַזוי צו אמר: נָבות איז סקל געוואָרן, און
ער איז מות [זען "מות" ישעיהו
9:35]. 51 און עס איז געווען,
ווי אִזֶבל האָט שמע [זען
"שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אַז
נָבות איז סקל געוואָרן, און ער איז מות [זען "מות" ישעיהו 9:35], אַזוי האָט אִזֶבל אמר צו אַחאבן:
קוּם! [זען במדבר 71:42; הושע
2:6]: יַרשע דעם כֶּרֶם פון
נָבות דעם יִזרעאלי, וואָס ער האָט דיר מאן
צו נתן [זען "נתן" ישעיהו
41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] פאַר געלט.
וואָרעם נָבות אֵין חי, נײַערט ער איז מות [זען "מות" ישעיהו 9:35]. 61 און עס איז געווען, ווי אַחאב האָט
שמע [זען "שמע" ישעיהו 21:35-51:25] אַז נָבות איז מות [זען "מות" ישעיהו 9:35], אַזוי איז אַחאב קום [זען "קום" במדבר 71:42; הושע 2:6] צו ירד צו דעם כֶּרֶם פון נָבות
דעם יִזרעאֵלי, כדי אים צו יַרשען. 71 איז דאָס
דבר-ה' געווען צו אֵלִיָהוּ דעם תִשבי, אַזוי
צו אמר: 81 קוּם! [זען במדבר
71:42; הושע 2:6] ירד! אַנטקעגן
אַחאב מלך ישראל וואָס אין שומרון; הנה! איז
ער אין דעם כֶּרֶם פון נָבותן, וואָס ער האָט
אַהין ירד, כדי אים צו ירשען. 91 און זאָלסט דבר
[זען "דבר" ישעיהו 41-01:7] צו אים, אַזוי צו אמר: כֹּה אמַר
ה': האָסט רצח, און ווילסט אויך יַרשען? און
זאָלסט דבר [זען "דבר" ישעיהו
41-01:7] צו אים, אַזוי צו אמר:
כֹּה אמר ה': אויף דעם מקוֹם וווּ די כּלבים
[זען תהלים 71:22] האָבּן לקק דאָס דָּם פון נָבותן,
וועלן די כּלבים לקק אויך דײַן דָּם. 02 האָט
אַחאב אמר צו אֵלִיָהון: האָסט מיך מצא, שונא
מײַנער? האָט ער אמר: איך האָבּ דיך מצא; ווײַל
דו האָסט זיך מכר צו עשׂה וואָס איז הָרַע
אין די אויגן פון ה'. 12 הנה, איך ברענג אויף דיר
רָעָה, און איך וועל דיך בער, און וועל כרת פון
אַחאבן כּל מַשְתִּין בְּקִיר, און עצר און
עזב, צווישן ישראל. 22 און איך וועל נתן דײַן
בּית אַזוי ווי דאָס בּית פון יָרָבעָם בּן
נבטן, און אַזוי ווי דאָס בּית פון בַעשא בּן
אַחִיהן, פאַר דער כעס וואָס דו האָסט כעס,
און החטא [חטא] ישראל. 32 און אויך אויף אִזֶבלען
האָט ה' דבר, אַזוי צו אמר: די כּלבים [זען תהלים 71:22] וועלן אכל אִזֶבלען אין דעם חֵל פון
יזרעאל. 42 דעם וואָס מות פון אַחאבן אין עִיר,
וועלן די כּלבים [זען תהלים
71:22] אכל, און דעם וואָס מות
אין שָׂדֶה, וועלן די עוֹף הַשָמָיִם אכל. 52
אמנם, עס איז נישט געווען אַזאַ ווי אַחאב וואָס
האָט זיך התמכר [מכר] צו עשׂה וואָס איז הָרַע
אין די אויגן פון ה', ווײַל אים האָט הֵסַתָּה
[סות] זיין אִשָּה אִזֶבל. 62 און ער האָט זיך
תעב מְאֹד צו הלך נאָך די גִּלֻּלִים, אַזוי
ווי כּל וואָס די אמורים האָבּן עשׂה [זען "עשׂה" ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] וועמען ה' האָט ירש פון
פאַר בּני-יִשְראל. 72 און עס איז געווען, ווי
אַחאב האָט שמע [זען "שמע"
ישעיהו 21:35-51:25] די דאָזיקע
דברים, אַזוי האָט ער קרע זײַנע בּגדים, און
שום שַׂק אויף זיין בָּשָׂר, און האָט צום;
און ער איז שכב אין שׂק, און איז הלך אַט. 82 איז
דאָס דבר-ה' געווען צו אֵלִיָהוּ דעם תִשבי,
אַזוי צו אמר: 92 האָסטו ראה ווי אַחאב איז געוואָרן
כנע פאַר מיר? ווײַל ער איז געוואָרן כנע פאַר
מיר, וועל איך נישט ברענגען דאָס רָעָה אין
זײַנע טעג; אין די יְמֵי בְּנוֹ וועל איך ברענגען
דאָס רָעָה אויף זיין בּית.
מלכא22
1 און זיי
זײַנען ישב [זען "ישב" הושע
5-4:3; זכריה 31-11:6] 3 שָנָה אָן
א מלחמה צווישן ארם און צווישן ישראל. 2 אָבער
עס איז געווען אויפן 3טן שָנָה, האָט יְהוֹשָפָט
מלך יהודה ירד צו מלך ישראל. 3 און מלך ישראל
האָט אמר צו זײַנע עבדים: ידע [זען "ידע" דניאל 52:9; ישעיהו 3:35] איר, אַז צו אונדז געהערט רמת-גִלעָד?
און מיר חשה, און לקח זי נישט פון דער יָד פון
מלך ארם. 4 און ער האָט אמר צו יהוֹשָפָטן: ווילסטו
הלך מיט מיר אין מלחמה אויף רמת-גִלעָד? האָט
יְהוֹשָפָט אמר צו מלך ישראל: אַזוי ווי דו,
אַזוי איך, אַזוי ווי דײַן עם [זען "עמי" ישעיהו 8:35, כּי נגזר מארץ חיים
מפשע עמי], אַזוי עַמִּי,
אַזוי ווי דײַנע סוּסים אַזוי מײַנע סוּסים.
5 און יְהוֹשָפָט האָט אמר צו מלך ישראל: דרש,
נָא, כַיוֹם דאָס דבר-ה'. 6 האָט מלך ישראל קבץ
די נביאים, ארום 004 אִיש, און ער האָט צו זיי
אמר: זאָל איך הלך קעגן רמת-גִלעָד אויף מלחמה,
אָדער זאָל איך חדל? האָבּן זיי אמר: עלה! און
אֲדֹנָי וועט זי נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אין דער יָד המלך. 7 האָט יְהוֹשָפָט
אמר: איז דאָ נישטא נאָך אַ נביא פון ה', אַז
מיר זאָלן דרש בּײַ אים? 8 האָט מלך ישראל אמר
צו יהוֹשָפָטן: פאַראַן נאָך אִיש אחד אויף
צו דרש בּײַ ה' דורך אים, אָבער איך האָבּ אים
שׂנא, ווײַל ער נבא נישט טוֹב אויף מיר, נאָר
בּלויז רָע: מיכָיָהו בּן יִמלָהן. האָט יְהוֹשָפָט
אמר: זאָל דער מלך אַזוי נישט אמר. 9 האָט מלך
ישראל קרא סריס אחד, און האָט אמר: מהר! מיכָיָהו
בּן יִמלָהן. 01 און מלך ישראל און יְהוֹשָפָט
מלך יהודה זײַנען ישב [זען
"ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] איטלעכער אויף זיין כִּסֵּא לבש אין
בְּגָדִים אין אַ גֹרֶן בּײַ דעם פֶּתַח פון
שומרון, און כּל נביאים האָבּן נבא פאַר זיי.
11 און צִדקִיָה בּן כנַעַנָהן האָט זיך עשׂה
קרני בּרזל, און ער האָט אמר: אַזוי האָט ה'
אמר: מיט די דאָזיקע וועסטו נגח ארם בּיז זיי
צו כלה. 21 און כּל נביאים האָבּן נבא דעס גלײַכן,
אַזוי צו אמר: עלה קיין רמת-גִלעָד, און צלח;
ה' וועט זי נתן [זען "נתן"
ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אין דער יָד המלך. 31 און דער מַלְאָךְ
וואָס איז הלך צו קרא מיכָיָהון, האָט דבר צו
אים, אַזוי צו אמר: הנה נָא די דברים פון די
נביאים זײַנען ווי פֶּה אֶחָד טוֹב צום מלך;
זאָל, נָא, דײַן דבר זיין אַזוי ווי דאָס דבר
אחד פון זיי, און זאָלסט דבר [זען "דבר" ישעיהו 41-01:7] טוֹב. 41 האָט מיכָיָהו אמר: אַזוי ווי
עס ה' חי, אַז דאָס וואָס ה' וועט אמר צו מיר,
דאָס וועל איך דבר [זען "דבר"
ישעיהו 41-01:7]! 51 איז ער בוא
[זען "בוא," בראשית 01:94; ירמיהו
6-5:32; חגי 9-7:2; זכריה 9:9] צום
מלך, און דער מלך האָט צו אים אמר: מיכָיָהו,
זאָלן מיר הלך צו רמת-גִלעָד אויף מלחמה, אָדער
זאָלן מיר חדל? האָט ער צו אים אמר: עלה! און
צלח! און ה' וועט זי נתן [זען
"נתן" ישעיהו 41:7; 9:35; 5:9; חגי 9-7:2] אין דער יָד המלך. 61 האָט דער מלך צו
אים אמר: בּיז וויפיל פְעָמִים זאָל איך דיך
שבע, אַז דו זאָלסט נישט דבר צו מיר נאָר אמת
אין שֵם ה'? 71 האָט ער אמר: איך האָבּ ראה כּל
ישראל פוץ אויף די הרים, אַזוי ווי צֹאן וואָס
האָבּן נישט קיין רֹעֵה, און ה' האָט אמר: אָן
אֲדֹנִים זײַנען די דאָזיקע; זאָלן זיי זיך
שוב [זען "שוב" הושע 5-4:3; זכריה
7:31] איטלעכער צו זיין בּית
בשלום. 81 האָט מלך ישראל אמר צו יהוֹשָפָטן:
האָבּ איך דיר נישט אמר, ער וועט נישט נבא אויף
מיר טוֹב, נאר בּלויז רָע? 91 האָט ער אמר: דעריבער
שמע דאָס דבר-ה': איך האָבּ ראה ווי ה' ישב [זען "ישב" הושע 5-4:3; זכריה 31-11:6] אויף זיין כִּסֵּא, און כּל צָבָא
הַשָמַיִם עמד לעבן אים פון זיין ימין און
פון זיין שׂמֹאל. 02 און ה' האָט אמר: ווער וועט
פתה אַחאבן, ער זאָל עלה [זען
ישעיהו 2:35] און נפל אין רמת-גִלעָד?
האָט דער אמר אַזוי, און דער אמר אַזוי. 12 איז
יצא דער רוּחַ, און האָט זיך עמד פאַר ה', און
האָט אמר: איך וועל אים פתה. האָט ה' צו אים אמר:
מיט מָה? 22 האָט ער אמר: איך וועל יצא און ווערן
אַ רוּחַ שֶקֶר אין פֶּה פון כּל זײַנע נביאים.
האָט ער אמר: וועסט פתה, און וועסט אויך יכל;
יצא! און עשׂה אַזוי! 32 און אַצונד, הנה, ה' האָט
נתן א רוּחַ שֶקֶר אין פֶּה פון אַלע די דאָזיקע
נביאים דײַנע, אָבער ה' האָט דבר אויף דיר רָעָה.
42 האָט נגש צִדקִיָהו בּן כנַעַנָהן, און האָט
נכה מיכָיָהון אויפן לֶחִי [זען "לֶחִי" פון משיח, ישעיהו 6:05] און ער האָט אמר: אויף וואָסער
[דֶּרֶךְ] איז דער רוּחַ ה' עבר פון מיר, כדי
צו דבר [זען "דבר" ישעיהו
41-01:7] מיט דיר? 52 האָט מיכָיָהו
אמר: הנה וועסטו ראה אין יום ההוא, ווען דו וועסט
בוא אין אַ חֶדֶר בְּחֶדֶר זיך צו החבה [חבה].
62 האָט מלך ישראל אמר: לקח מיכָיָהון! און שוב
אים אום צו אָמוֹן דעם שַׂר פון דער עִיר, און
צו יוֹאָש בּן המלך. 72 און זאָלסט אמר: אַזוי
האָט אמר דער מלך: שום דעם דאָזיקן אין בֵּית
הַכֶּלֶא, און אכל אים מיט לֶחֶם לַחַץ און
מַיִם לַחַץ, בּיז איך בוא בשלום. 82 האָט מיכָיָהו
אמר: אויבּ שוב וועסטו זיך שוב בשלום, האָט
ה' נישט דבר דורך מיר. און ער האָט אמר: שמע דאָס
צו, איר עַמַּים כֻּלָּם. 92 און מלך ישראל און
יְהוֹשָפָט מלך יהודה זײַנען עלה [זען "עלה" ישעיהו 2:35] קיין רמת-גִלעָד. 03 און מלך ישראל
האָט אמר צו יהוֹשָפָטן: איך וועל זיך התחפשׂ
[חפשׂ] און וועל בוא אין דער מלחמה, און דו לבש
דײַנע בּגדים. און מלך ישראל האָט זיך חפשׂ,
און איז בוא אין דער מלחמה. 13 און מלך ארם האָט
צוה די 23 שׂרים פון זײַנע מרכּבות, אַזוי צו
אמר: איר זאָלט נישט לחם מיט קָטֹן אָדער גָדוֹל,
נאר בּלויז מיטן מלך ישראל אליין. 23 און עס
איז געווען, ווי די שׂרים פון די מרכּבות האָבּן
ראה יהוֹשָפָטן, אַזוי האָבּן זיי אמר: דאָס
איז געוויס מלך ישראל. און זיי האָבּן זיך סור
צו אים צו לחם. האָט יְהוֹשָפָט זעק; 33 איז,
ווי די שׂרים פון די מרכּבות האָבּן ראה אַז
דאָס איז נישט מלך ישראל, אַזוי האָבּן זיי
זיך שוב פון הינטער אים. 43 און אַן אִיש האָט
משך דעם קשת אין דער תֹּם פון אים, און האָט
נכה [זען "נכה" ישעיהו 4:35] מלך ישראל צווישן דבקים [דבק] און
צווישן שִריוֹן. האָט ער אמר צו זיין רַכָּב:
הפך דײַן יָד, און יצא פון דער מַחֲנֶה, וואָרעם
איך בין חלה [הוּא חלל מפשעֵנוּ,
ישעיהו 5:35]. 53 און די מלחמה
איז עלה אין יום ההוא; און דער מלך איז מעמד
[עמד] געוואָרן אין מרכּבה אַנטקעגן ארם; און
אין עֶרֶב איז ער מות. און דאָס דָּם פון דער
מַכָּה איז יצק אויפן חֵיק פון מרכּבה. 63 איז
עבר א געשריי דורך דער מַחֲנֶה ווי בוא הַשֶמֶש:
איטלעכער צו זיין עִיר, און איטלעכער צו זיין
אֶרֶץ! 73 אַזוי איז מות דער מלך; און ער איז
געבראַכט געוואָרן קיין שומרון. און מע האָט
קבר [זען משיח קבר, ישעיהו
9:35] דעם מלך אין שומרון. 83
און אַז מע האָט שטף דעם מרכּבה בּײַם בְּרֵכָה
פון שומרון, האָבּן די כּלבים [זען תהלים 71:22] לקק
זיין דָּם, און די זוֹנות [זנה] האָבּן זיך דרינען
רחץ, אַזוי ווי דאָס דבר-ה' וואָס ער האָט דבר.
93 און די יתר דּברֵי אַחאבן, און כּל וואָס
ער האָט עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] און
דאָס בּית הַשֵן וואָס ער האָט בנה [זען "בנה" דניאל 52:9], דאָס איז שוין כתב אין סֵפֶר דברי
הימים מלכים פון ישראל. 04 און אַחאב האָט זיך
שכב מיט זײַנע אבות, און בְּנוֹ אַחַזיָהו
איז געוואָרן מלך אויף זיין תּחת. 14 און יְהוֹשָפָט
בּן אָסאָן איז געוואָרן מלך איבּער יהודה
אין 4טן שָנָה פון אַחאב מלך ישראל. 24 53 שָנָה
איז יְהוֹשָפָט געווען אַז ער איז געוואָרן
מלך, און 52 שָנָה האָט ער מלך אין ירושלים. און
דער שֵם פון אִמּוֹ איז געווען עַזובה בַּת
שִלחין. 34 און ער איז הלך אין כּל דֶּרֶךְ אָסָא
אָבִיו און ער האָט זיך נישט סור דערפון; ער
עשׂה [זען ירמיהו 6-5:32; ישעיהו
9:35] וואָס איז יָשָר אין
די אויגן פון ה'. 44 נאָר די בָמות זײַנען נישט
סור געוואָרן; הָעָם האָט נאָך זבח און קטר
אויף די בָמות. 54 און יְהוֹשָפָט איז געווען
אין שלום מיט מלך ישראל. 64 און די יתר דּברֵי
יְהוֹשָפָט, און זיין גבוּרה וואָס ער האָט
עשׂה, און ווי ער האָט לחם, דאָס איז שוין כתב
אין סֵפֶר דברי הימים מלכים פון יהודה. 74 און
דעם יתר פון די קָדֵש, וואָס איז שאר אין די
טעג פון אָבִיו אָסאָן, האָט ער בער פון הָאָרֶץ.
84 און קיין מלך איז נישט געווען אין אדום; א
נצב איז געווען מלך. 94 יְהוֹשָפָט האָט עשׂה
תַרְשִיש אֳנִיּוֹת [אֳנִיָּה] צו הלך קיין
אוֹפיר נאָך זָהָב, אָבער ער איז נישט הלך,
וואָרעם די אֳנִיּוֹת זײַנען שבר געוואָרן
בּײַ עֶציון-גֶבר. 05 דעמאָלט האָט אַחַזיָהו
בּן אַחאבן אמר צו יהוֹשפטן: זאָלן מײַנע עבדים
הלך מיט דײַנע עבדים אין די אֳנִיּוֹת; אָבער
יְהוֹשָפָט האָט נישט אבה. 15 און יְהוֹשָפָט
האָט זיך שכב מיט זײַנע אבות, און ער איז קבר
[זען משיח קבר, ישעיהו 9:35] געוואָרן לעבן זײַנע אבות, אין
עִיר דָּוִד אָבִיו; און בְּנוֹ יהוֹרם איז
געוואָרן מלך אויף זיין תּחת [זען בראשית 31:22, תּחת בְּנוֹ; זען ישעיהו
8,5:35, תּחת לנו]. 25 אַחַזיָהו
בּן אַחאבן איז געוואָרן מלך איבּער ישראל
אין שומרון אין 71טן שָנָה פון יְהוֹשָפָט מלך
יהודה, און ער האָט מלך איבּער ישראל 2 שָנָה.
35 און ער האָט עשׂה [זען "עשׂה"
ירמיהו 6-5:32; ישעיהו 9:35] וואָס
איז רַע אין די אויגן פון ה', און איז הלך אין
דעם דֶּרֶךְ אָבִיו, און אין דֶּרֶךְ אִמּוֹ,
און אין דֶּרֶךְ יָרָבעָם בּן נבטן, וואָס
האָט החטא [חטא] ישראל. 45 און ער האָט עבד בַעַל,
און האָט זיך שחה צו אים, און האָט כעס ה' אלֹקֵי
ישראל, אַזוי ווי אַלץ וואָס אָבִיו האָט עשׂה.